Industrial iqtisodiyot

4.2. Boshqarishning asosiy tamoyillari va usullari 
Boshqaruv tamoyillari deganda, rahbarlik qilishning fundamental qoidalari 
tushuniladi. Ular iqtisodiy qonunlar harakati va boshqarish usullari bilan bog’liq 
bo’lgan voqeliklarning mohiyatini aks ettiradi. 
Boshqarish mexanizmini quyidagicha ta’riflash mumkin: 
qonunlar - tamoyillar - usullar - uslublar 
Ushbu mexanizmning eng muhim elementi Qonun hisoblanadi. SHu sababli u 
to’g’risida ikki og’iz so’z aytish kerak bo’ladi. Qonun - bu, ob’ektiv borliqda turli 
hodisalar o’rtasida kishi ongidan va ixtiyoridan tashqari, hamma mavjud bo’lgan 

---

zaruriy bog’lanish, munosabatdir. Masalan, ijtimoiy va iqtisodiy taraqqiyot 
qonunlari: talab va taklif
 
qonuni, qiymat qonuni va boshqalar. 
Qonun - bu davlat hokimiyati tomonidan qabul qilingan, hamma uchun, shu 
jumladan, sanoat ishlab chiqarishida mehnat qilayotganlar uchun ham majburiy 
bo’lgan ijtimoiy-huquqiy me’yor va munosabatlarni belgilovchi rasmiy hujjat. 
Masalan, Konstitutsiya - O’zbekiston davlatinint asosiy qonunidir. 
Tamoyillarni boshqaruv fani nazariyasi va amaliyotning poydevori deyish 
mumkin. Ma’lumki, poydevor qancha mukammal va mustahkam bo’lsa, boshqaruv 
apparati shunchalik qudratli bo’ladi. 
Boshqaruv tamoyillarining shakllanishi chuqur tarixiy ildizga ega. Xususan, 
O’zbekistonda bu tamoyillar Amir Temur hukmronligi davrida shakllana va 
rivojlana boshlagan. Buyuk Sohibqiron davlati o’zining ixcham, tezkor boshqarish 
devoniga ega bo’lib, yakkaxonliq ierarxiya (bo’ysunish tartibi), bilimdonliq ilmiy, 
javobgarliq demokratiya kabi tamoyillar asosida boshqarilgan. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida O’zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy 
istiqbolga erishishining asosiy tamoyillari Respublikamizning Birinchi Prezidenti 
Islom Karimovning O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi 2-chaqiriq birinchi 
sessiyasidagi ma’ro’zasida o’z aksini topgan (13-jadval):