Industrial iqtisodiyot

 
8-mavzu.
Ishlab chiqarishni ijtimoiy tashkil etish (2soat) 
Reja: 
1.Sanoatda ishlab chiqarishni ijtimoiy tashkil etishning shakllari va ularning o’zaro 
bog’liqligi.
2.Kontsentratsiyalashtirish, uning shakllari va ko'rsatkichlari.
3.Ixtisoslashtirish, uning shakllari va ko’rsatkichlari.
4.Kooperativlashtirish tushunchasi, uning shakllari va darajasini ifodalovchi 
ko'rsatkichlar.
5.Real sektorda diversifikatsiyalash jarayonlari.
8.1.Real sektor tarmoqlarida ishlab chiqarishni ijtimoiy tashkil etishning 
shakllari va ularning o’zaro bog’liqligi. 
Sanoatda ishlab chiqarishni ijtimoiy tashkil etishning shakllariga quyidagilar 
kiradi: 

Konsentratsiyalashtirish; 

mahalliylashtirish; 

ixtisoslashtirish; 

diversifikatsiya qilish; 

kooperativlashtirish; 

Kombinatsiyalashtirish. 
Konsentratsiyalashtirish - bir xil, o’xshash mahsulot ishlab chiqaruvchi 
korxonalarni yiriklashtirishdir. 
Mahalliylashtirish – bu ishlab chiqarishni mahalliy sharoitga va zamonaviy 
talablarga moslashtirishdir. 
Ixtisoslashtirish - bu alohida ishlab chiqarish uchastkalari, tsexlar, 
korxonalar, tarmoqlarni konstruktiv va texnologik jihatdan o’xshash bo’lgan 
mahsulotlarni 
ishlab 
chiqarishga 
yoki 
jarayonlarni 
bajarishga 
mujassamlashtirishdir. 
Diversifikatsiya qilish – bu korxona va tarmoqlarning faoliyat sohalarini 
o’zgartirish va kengaytirish, ishlab chiqariladigan mahsulotlar turini ko’paytirish 
va ularning xilma-xilligini ta’minlashdir. 
Kooperativlashtirish – ma’lum turdagi mahsulotni hamkorlikda tayyorlash 
bo’yicha korxonalarning birgalikda faoliyat ko’rsatishidir. 

---

Kombinatsiyalashtirish - turli tarmoqlarga mansub bo’lgan mahsulot ishlab 
chiqarishni yoki jarayonlarni bir korxona miqyosida mujassamlashtirishdir.
Ishlab chiqarishni tashkil etishning bu shakllari mustaqillik tufayli va milliy 
iqtisodiyotni isloh etish, erkinlashtirish munosabati bilan o’z mohiyati va 
mazmunini, maqsadi, vazifalarini anchagina o’zgartirdi. Ayniqsa ishlab chiqarishni 
Konsentratsiyalashtirish, kichik va o’rta korxonalarning paydo bo’lishi munosabati 
bilan ular o’rtasida uyg’unlashuv yo’zaga keldi. 
Oliy Majlis Senati tomonidan qabul qilingan qonunlar va Vazirlar 
Mahkamasining qarorlarida, Prezident asarlarida ishlab chiqarishni ijtimoiy 
tashkil etish masalalariga alohida e’tibor qaratilmoqda. Natijada ular oqilona 
ravishda, sanoat siyosatining barcha talablariga javob beradigan yo’sinda 
rivojlanib bormoqda. Bu jarayonlarning zarurligi va ularni takomillashtirish 
masalalari milliy iqtisodiyot taraqqiyotining keyingi bosqichlarida ham alohida 
ahamiyat kasb etadi.