Иминов Бегзод фарғона давлат университети тарих факультети фуқаролик жамияти кафедраси

1) дхарма – оила ва жамиятда диний талабларни бажариш:
2) артха – фойдали ишлар қилиш, зарур материалларга эга бўлиш;
3) кама – муҳаббат туйғуларига эришиш, ҳис-туйғуларни қондириш;
4) мокша – ўзгариш занжиридан бутунлай халос бўлиш.
Ҳиндуийликдаги вишнуизм ва шиваизм оқимларининг вакиллари ўз худоларига бағишлаб минглаб катта-кичик ибодатхоналар қурганлар. Бу динга эътиқод килувчилар "муқаддас жойлар", дарёлар ва бошқа ҳар хил нарсаларга сиғинадилар. Ҳинд халқи орасида ёвуз руҳларга эътиқод қилиш кенг тарқалган. Улар турли ҳайвонлар – ҳўкиз, сигир, маймун ва илон кабиларга ҳам сиғинадилар, уларни муқаддаслаштирадилар. Масалан, ҳиндуийлик тарафдорлари сигирни саҳийлик манбаи ва гўзал аёл тимсоли деб ҳисоблайдилар. Руҳонийлар сигирларни сўймаслик ва гўштини емасликни тарғиб киладилар. Аммо ҳиндуийлик сигир сутини ичишни ва ундан хўжаликда иш ҳайвони сифатида фойдаланишни таъқиқламайди.
Ҳинд халқи учун Ганга дарёси муқаддас ҳисобланади. Ҳиндуийлик динига эътиқод қилувчилар Банорас шаҳрини ҳам мукаддаслаштиришган. Ривоятларга кўра, гўё Ганга дарёси қиргоғида киши ҳаётдан кўз юмса, нариги дунёдаги ҳаёти анча енгиллашар, жаннатга йўл олар деган диний фикр бор.
Ҳиндуийликнинг характерли хусусиятлари, юқорида қайд қилинганидек, жамиятдаги кишиларни табақаларга-касталарга² ажратишдир. Ҳозирги пайтда кишиларни табақаларга бўлиш таъқиқланган. Аммо табақаларга бўлиниш минглаб йиллар давом этганлиги ва кишиларнинг онгига чуқур сингиб кетганлиги учун бу масалада муайян қийинчиликлар юз бермоқда. Ҳиндуийликнинг "муқаддас" ёзувларига Веда³, Упанишадлар⁴ киради. Кейинчалик "Махабхарата" ва "Рамаяна" достонига ўхшаш, диний маросимлар ва урф-одатлар сингдирилган ҳар хил афсона, ривоят, ҳикматли сўзлар, эпик достонлар пайдо бўла бошлади.
Ҳиндуийликда жаннат ва дўзах ҳақидаги тушунчалар ҳам мавжуд. Улар марҳумларни Ганга дарёси соҳилларида куйдириб, кулини сувга оқизадилар.