Ilmiy tadqiqot metadologiyasi

testlar to’plami
1. Nazariy va amaliy faoliyatni shakllantirish va tashkil etishning usul va tamoyillari tizimi, bu...

a) fan;

b) metodologiya;

v) ijodiyot;

g) falsafa;

2. Sifat jixatdan yangi moddiy va mahnaviy kadriyatlarning bunyodkori bo’lgan inson faoliyati jarayoni, bu...

a) fan;

b) metodologiya;

v) ijodiyot;

g) falsafa;

3. Yangi bilimlarni yaratuvchi nazariylashgan bilimlar tizimi bu...

a) fan;

b) metodologiya;

v) ijodiyot;

g) falsafa;

4. Fan va ijodiyotning munosabati qanday?

a) ontologik;

b) metodologik;

v) aksiologik;

g) dialektik;

5. Falsafaning ilmiy ijoddagi asosiy vazifasi kanday?

a) ontologik;

b) gnoseologik;

v) dunyokarashlik;

g) evristik;
6. Kim birinchi bulib dialektikani bilish usuli sifatidagi g’oyani ilgari surdi?

a) Sokrat;

b) Platon;

v) Aristotelg’;

g) Lukretsiy Kar;
7. Antik davr mutafakkirlaridan kim ilmiy bilish asoslarining ijodiy rivojiga eng kup xissa kushdi?

a) Fales;

b) Geroklit;

v) Aristotelg’;

g) Epikur;
8. Falsafada ijodiy jarayon realligining muayyan modelini ishlab chiqishda qaysi aspekti uz ifodasini topgan?

a) metodologik;

b) gnoseologik;

v) ontologik;

g) dunyokarashlik;
9. Olamning atomistik tuzilishini ijodiy tafakkurning namunasi sifatidagi g’oyaning dastlabki yaratuvchilari;

a) Platon va Aristotelg’;

b) Anaksimandr va Anaksimen;

v) Levkipp va Demokrit;

g) Parmenid va Zenon;
10. Falsafiy akspektda ijodiy tasavvur etish, bu...

a) vokelikni xakkoniy inhikos etish jarayoni;

b) eski asosida yangi namunalar yaratish qobiliyati;

v) vokelikdan olingan namunalarning shakllanishi;

g) natijalarga erishilganda qadar, ularni ideal tarzda tasavvur etish.
11. Metod, bu...

a) falsafiy va ilmiy bilish usuli;

b) predmetlarning mahlum tomonlari, aloqalari va funktsiyalarini qayta ishlab chiquvchi fan sohasi;

v) narsa va hodisalarning moxiyatini nazariy va amaliy taxlil etish usuli;

g) tafakkurning muayyan usuli;
12. Obhektiv borliqni tushunchalar, hukm va xulosalar orkali inhikos etishning aktiv jarayoni, bu...

a) dunyokarash;

b) tafakkur;

v) xissiyot;

g) modellashtirish;
13. Yangicha falsafiy tafakkurning asosiy ifodalash vositalaridan biri;

a) xozirgi dunyo xodisalarini faol inhikos ettirish jarayoni;

b) borlikni abstraktsiya yordamida idrok etishning ijodiy layoqati;

v) fakat fan printsiplariga asoslangan bilimlar tizimi;

g) tafakkurning ijtimoiy-ekologik usulini yaratish;
14. O’z betakrorligi, ajoyibligi bilan xarakterlanadigan vosita orqali yangilik yaratadigan tafakkur shakli kanday ataladi?

a) ijodiy jaraen;

b) yaratuvchanlik;

v) ilmiy kashfiyot;

g) barcha kayd etilganlar;
15. Ilmiy ijodiyot, bu...

a) bilishning usul va tamoyillari majmuyi;

b) tarakkiyot konuniyatlarini ochish jarayoni;

v) yangilik yaratishga yunaltirilgan inson faoliyati jarayoni;

g) fan tamoyillariga asoslangan va yangi bilimlar yaratishga yo’naltirilgan bilimlar tizimi.
16. Ilmiy tadqiqotdagi umumiy va xususiy uslublarni urganadigan, xamda ularga mos ilmiy tamoiylar ishlab chikadigan fan soxasi;

a) ilmiy tasavvur etish;

b) fan metodologiyasi;

v) falsafiy nazariya;

g) ilmiy muammo;
17. Empirik bilishning ilmiy metodlari kaysilar?

a) induktsiya va deduktsiya;

b) kuzatish va eksperement;

v) abstraklashtirish va ideallashtirish;

g) formallashtirish va aksiomalashtirish;
18. Fan ijodiyotmi?

a) ha;

b) yo’k;

v) har doim emas;

g) ha, fakat mahlum sharoitlarda;
19. Ilmiy bilimda qaysi qadimgi mutafakkirning ijodiyoti ko’pgina yo’nalishlarga asos bo’lib xizmat qildi.

a) (Sokrat) Suqrotning;

b) Platonning;

v) Aristotelning;

g) Demokritning.
20. Markaziy Osiyolik mutafakkirlardan kim Aristotelning mantiq bo’yicha tahlimoti rivojiga va uni sistemalashtirishga eng ko’p hissa qo’shgan edi?

a) Ibn Sino;

b) Beruniy;

v) Xorazmiy;

g) Farobiy.
21. Yevropaga – fanning shakllanishi va fan tasnifi bo’yicha kimning tadqiqoti katta tahsir ko’rsatdi?

a) Aristotelg’;

b) Farobiy;

v) Ibn Rushd;

g) Al-Kindiy.
22. Kimning ijodiy merosi tabiiy ilmiy, ayniqsa matematika sohasidagi ilmiy bilimlarning keyingi taraqqiyotiga eng ko’p tahsir etdi?

a) Axmad al-Farg’oniy;

b) Abu Abdulloh Xorazmiy;

v) Abu Yusuf al-Kindiy;

g) Muhammad al-Horazmiy.
23. Ulug’bekning astronomiya sohasidagi faoliyatiga kimning ijodiy merosi kuchli tahsir ko’rsatdi?

a) N.Kopernikning;

b) G.Galileyning;

v) Al-Farg’oniyning;

g) Al-Beruniyning.
24. O’rta Osiyolik mutafakirlardan qaysi biri falsafaga yo’l tabiiy fanlar orqali deb hisoblagan?

a) Al-Beruniy;

b) Al-Farg’oniy;

v) Al-Rushd;

g) Al-Kindiy;
25. O’rta Osiyolik buyuk mutafakkirlardan qaysi biri ilmiy ijodda tabobat amaliyoti, adabiyot va sahnatni qo’shib olib borgan?

a) Al-Farobiy;

b) Al-Beruniy;

v) Ibn Sino;

g) Ibn Rushd;
26. Tabiat, ijtimoiy voqelik va inson haqidagi bilimlar sintezi majmui nima?

a) olamning tabiiy-ilmiy manzarasi;

b) olamning ijtimoiy-tarixiy manzarasi;

v) olamning tarixiy manzarasi;

g) dunyoning umuiy manzarasi;
27. Struktura nima?

a) tizimdagi unsurlarning o’zaro doimiy birligi;

b) tizimning tuzilishi va ichki shakllanishi;

v) real mavjud obhekt va tizimlarning barcha atributlari;

g) narsa va obhektlarning o’zaro umumiy birligi;
28. Insonning ijodiy faoliyati qanday asosiy tamoyillari bilan belgilanadi?

a) bilish tamoyillari bilan;

b) anglanilmagan tamoyillari bilan;

v) obrazli idrok etish bilan;

g) barcha qayd etilganlar bilan;
29. Anglanganlik ilmiy ijodda muayayn ahamiyatga egami?

a) ahamiyatga ega;

b) ahamiyatga ega emas;

v) u faqat ishtirok etadi;

g) aks tahsir ko’rsatadi;
31. ”Ong usti” tushunchasini kim birinchi bo’lib shakllantirgan?

a) Freyd;

b) Stanislavskiy;

v) Fromm;

g) Vernadskiy;
32. Insonning madaniy saviya darajasi nima bilan aniqlanadi?

a) mahlumot darajasi bilan;

b) dunyoqarash darajasi bilan;

v) tarixiy merosi darajasi bilan;

g) barcha qayd etilganlar bilan;
33. Ijodiy faoliyatni rivojlantirishning asosiy shartlaridan birini toping va ko’rsating?

a) ijodiy jarayonni formallashtirish;

b) bilish metodining eng yangi usullarini qo’llash;

v) bilishning usul va vositalaridan unumli foydalanish;

g) ijodiy jarayonning tsiklik xarakteri.
34. Ijodiy jarayoning barqaror va samarasiz bo’lishining sababi nimada?

a) yetarli malaka va bilimning yo’qligi;

b) tajriba va ijodiy imkoniyatning yo’qligi;

v) psixologik - ruxiy muhitning nosog’lomligi;

g) barcha qayd etilganlari.
35. Ijodiy fenomen nima bilan doimo bog’liq?

a) kutilgan yakuniy natija bilan;

b) yakuniy natijaning noaniqligi, ko’rinmasligi, kuzatilmasligi bilan;

v) oddiy qiziqish bilan;

g) o’z bilimini ko’rsatish istagi bilan.
36. Ijodiy jarayonda qayd etilgan usullardan qaysi biri foydali?

a) kuzatish;

b) analiz;

v) sintez;

g) modellashtirish;
37. Ijodiy jarayondagi tasavvur qilish bu...

a) o’tmish asosida kelajakni ko’rish qobiliyati;

b) xali voqelikka aylanmagan yangi hayoliy namunalarni yaratish;

v) voqelikni haqqoniy aks ettirish jarayoni;

g) faoliyat natijalari haqiqatda amalga oshguncha qadar, ular haqida ideal tassavurga ega bo’lish.
38. Ijodiy jarayonidagi qaysi mantiqiy usul alohida xollardan umumiy xulosalash tomon xarakatiga asoslangan?

a) induktsiya;

b) analiz;

v) deduktsiya

g) sintez;
39. Izchil va aniq fanlar yuritish, o’z fikrini to’g’ri shakllantirish, narsalar mantig’ini tushunchalar mantig’ida aynan ifodalash, qobiliyati bu...

a) idrok;

b) aql;

v) mushohada;

g) aqliy xulosa.
40. Oddiy kundalik, hayotiy fikr yuritish, bu...

a) fikrlash (bholash) mushohada;

b) aql;

v) fikrlash;

g) isbot dalil.
41. Fan bilishning boshqa shakllariga nisbatan ko’proq nimaga yo’naltirilgan?

a) amaliyotda o’zini tatbiq etilishiga;

b) yana yangi bilimlarni yaratish, amalga oshirishga;

v) ilmiy mehzonlarning turli darajasini farqlash, aniqlash, belgilashga; b) yana yangi bilimlarni yaratish, amalga oshirishga;

g) qathiy shahodatlikni shakllantirishga;
42. Ijodiy jarayonning muhim natija ko’rsatkichi, nima?

a) namunalar nazarati, amaliyotdagi tekshiruv;

b) tadqiqotda subhektiv xolatlarni bartaraf etish;

v) uzluksiz o’z-o’zini yangilash jarayoni;

g) hamma javoblar to’g’ri.
43. Ilmiy bilimning eng ko’p rivojlangan shakli, bu...

a) gipoteza;

b) nazariya;

v) sistema (tizim);

g) muammo.
44. Alohida ishonchli tasdiqlangan bilimlarning yagona bir tizimga birlashishi nima deb nomlanadi?

a) sistematik funktsiya (amal);

b) izohlovchi (tushuntiruvchi) funktsiya;

v) metodologik funktsiya;

g) bashorat etuvchi funktsiya;
45. Nazariyaning asosiy elementlaridan kaysinisi urganilayotgan obhekt-dagi xususiyat va alokadorligini yaxlitligi sifatidagi zamonaviy metodologiyani abstrakt modeli sifatida karaladi?

a) dastlabki asosni;

b) mantikiy asosni;

v) dunyoqarashga asoslangan asosni;

g) ontologik asosni;
46. Ijodiy jarayonda ilmiylikning mezoni nima?

a) ilmiy mahlumotlar;

b) ilmiy muammo yechilishdagi ishonch;

v) nazariy xulosalar;

g) amaliyot.

47. Hodisa va jarayonlarning o’zaro umumiy aloqadorligi va bog’liqligi haqidagi tahlimot, bu...

a) germenevtika;

b) semantika;

v) dialektika;

g) stsentizm.

48. Determenizm, bu...

a) isbotsiz haqiqat sifatida qabul qilinadigan fikr;

b) hodisa va jarayonlarning farqlarini belgilovchi termin;

v) borliqdagi hodisa jarayonlarning shartliligini belgilovchi tahlimot;

g) falsafadagi turli yo’nalishlar majmuasining umumiy ifodasi.

49. Stsientizm - qanday tahlimot?

a) anglab yetishda ratsional asosni absolyutlashtiruvchi;

b) anglab yetishda subhektiv ongni absolyutlashtiruvchi;

v) narsaning ko’p xil o’zgaruvchanligini absolyutlashtiruvchi;

g) bilishda fanning rolini absolyutlashtiruvchi.

50. Ijodiy jarayonning asosi va maqsadi nimada?

a) haqiqatni anglash;

b) asosli natijalarga erishish;

v) amaliyot;

g) tabiiy va ijtimoiy jarayonlarini ilmiy tushuntirish.
52. Ilmiy ijod mohiyatini ifodalovchi “kuch bilimda” aforizmi kimga taaluqli?

a) Aristotelga;

b) Farobiyga;

v) Kopernikka;

g) F.Bekonga.

3. «Fan mavjud hodisa sifatida, insonning o’zi kabi noosfera bilan uzviy yaqinlik va munosabatdadir» degan fikr kimga taaluqli?

a) A.Eynshteynga;

b) V.Vernadskiyga;

v) M.Bernga;

g) V.Geyzenbergga.

54. Ijtimoiy ong shakllaridan qaysi biri voqelikni abstrakt tushunchalar orkali aks ettiradi?

a) sanhat;

b) axloq;

v) din;

g) fan.

55. Fanning keltirib chiqaruvchi omillar nima?

a) falsafa;

b) fan ibtidosi;

v) Din;

g) Soxta fan.

56. Nazariy metodologik va ilmiy ko’rsatmalarning bir butunligi, bu...

a) paradigma;

b) antistsenteizm;

v) pozitivizm;

g) tizim (sistema).

57. Gegel fikricha bilishning xaqqoniy usuli nima?

a) germenevtika;

b) metafizika;

v) dialektika;

g) struktural-funktsional metod.

58. Epistemologiya – bu...

a) ontologiyaning aynan uzi;

b) gneseologiyaning ayni uzi;

v) aksiologiyaning aynan uzi;

g) antropologiyaning aynan uzi.

59. Olamning ilmiy manzarasi fundamental fanlarning shakllanishida kanday vazifani bajaradi?

a) evristik vazifani;

b) dunyokarashlik vazifasini;

v) metodologik vazifani;

g) anglatuvchanlik vazifani.

60. Tafakkurning obhektiv usuli ustunlik kiluvchi, subhektiv sharoitlardan kahtiy nazar vokea va xodisalarni tadkik etuvchi fan, bu...

a) analitik fan;

b) noklassik fan;

v) postklassik fan;

g) klassik fan.