|
at - atoqli otlar
t - turdosh otlar
|
sh.n - shaxs nomi
|
n.n - narsa, mahsulot nomlari
|
g.n - gazeta, jurnal, kitob, asar nomlari
|
k.n- korxona tashkilot nomi
|
h.n-hayvonlarga atab qo'yilgan nomlar
|
j.n- geografik joy nomlari
|
s.n-sayyora, yulduz nomlari
|
u.n-unvon, medal nomlari
|
b.n-bayram nomlari
|
sh.o- shaxs otlari
|
n.o-narsa otlari
|
j.o-o'rin-joy otlari
|
f.o-faoliyat-jarayon otlari
|
p.o-payt otlari
|
a+ aniq otlar
|
mavhum otlar- m-
|
y- yakka otlar
|
j-jamlovchi otlar
|
sanaladigan s+
|
sanalmaydigan s-
|
1-sodda tub ot
|
2-sodda yasama ot
|
3-qo'shma otlar
|
4-juft otlar
|
5-takroriy otlar
|
6-qisqartma otlar
|
b - birlik
|
k-ko'plik
|
b.k - bosh kelishikda
|
qk- qaratqich kelishikda
|
tk - tushum kelishikda
|
jk- jo'nalish kelishikda
|
o'pk- o'rin-payt kelishikda
|
chk - chiqish kelishikda
|
Bu teglarimiz orqali har bir Ot so’z turkumimiz uchun izoh yozib chidik. Quyidagi jadvalda Ot so’z turkumidagi so’zlarni teglar bilan qisqcha nomlanishini ko’rib chiqamiz. Masalan, “alif” so’zimiz izohli lug’atda “harf ” deb izohlab o’tilgan. “alif” so’zini qisqargan ko’rinishdagi teglar bilan nomlab chiqamiz. “alif” – turdosh ot - t, narsa oti - no, aniq ot – a+, yakka otlar – y, sanaladigan ot – s+, birlikdagi ot – b, bosh kelishikda – bk. Shuni alohida ta’kidlash kerakki, O’zbek tilining izohli lug’atidagi Ot so’z turkumining ko’pchiligi bosh kelishikdagi otlar tashkil qiladi. Bundan tashqari, otlarning son shakli uning lug`aviy shakli sanaladi. Son shakli birlik va ko`plik shaklga ega. Otlarning –lar qo`shimchasini olgan shakli ko`plik shakli, -lar qo`shimchasini olmagan shakli esa birlik shakli hisoblanadi.Masalan: kitob(birlik), kitoblar(ko`plik).
-lar qo`shimchasi grammatik va uslubiy ma`nolarni ifodalash xususiyatiga ega:
-lar qo`shimchasi ismlarga qo`shilib, ko`plik ma`nosini ifodalashi uning grammatik ma`nosidir: uylar, bolalar.
-lar qo`shimchasining faqat birlikda qo`llanuvchi otlarga qo`shilib, ko`plikdan tashqari anglatgan ma`nolari uning uslubiy ma`nosi bo`lib hisoblanadi.
alif
|
t, no, a+, y, s+,1, b, bk
|
alifbe
|
at, gn, a+, y, s+, 1, b, bk
|
abadiylik
|
t, fo, m-, y, s-, 2, b, bk
|
abadiyat
|
t, fo, m-, y, s-, 2, b, bk
|
abajur
|
t, no, a+, y, s+,1, b, bk
|
abbat
|
t, sho, a+, y, s+, 1, b, bk
|
abbosiylar
|
at, jn, a+, y, s+, 1, k, bk
|
abberviatura
|
t, no, a+, y, s+,1, b, bk
|
abgorlik
|
t, fo, m-, y, s-, 2, b, bk
|
abdol
|
t, sho, a+, y, s+, 1, b, bk
|
aberrasion
|
t, fo, a+, y, s-, 1, b, bk
|
aberrasiya
|
t, fo, a+, y, s-, 1, b, bk
|
abyot
|
t, no, a+, y, s+,1, k, bk
|
abjad
|
at, gn, a+, y, s+, 1, b, bk
|
abjadxon
|
t, sho, a+, y, s+, 1, b, bk
|
abjadxonlik
|
t, fo, m-, y, s-, 2, b, bk
|
abjirlik
|
t, fo, m-, y, s-, 2, b, bk
|
abjo'sh
|
t, no, a+, y, s+, 1, b, bk
|
abzas
|
t, no, a+, y, s+, 1, b, bk
|
abira
|
t, sho, a+, y, s+, 1, b, bk
|
abiturient
|
t, sho, a+, y, s+, 1, b, bk
|
ablaxlik
|
t, fo, m-, y, s-, 2, b, bk
|
abo
|
t, no, a+, y, s+, 1, b, bk
|
abonement
|
t, sho, a+, y, s+, 1, b, bk
|
abonent
|
t, sho, a+, y, s+, 1, b, bk
|
aborigen
|
t, sho, a+, y, s+, 1, b, bk
|
Hozirgi kungacha Ot so’z turkumidagi so’zlarni O’zbek tilining izohli lug’atidagi harflar ket-ketligi bo’yicha teglab kelyapmiz.
So’z, so’z birikmasi va gap o’rnida almashib qo’llanuvchi va ularga ishora qiluvchi yoki so’roq bildiruvchi so’zlar olmoshlar deyiladi. Kitobni seving, u sizni tog’ri yo‘lga boshlaydi; bu gapda ko’rsatish olmoshi so’z o’rnida almashib qo’llangan. O’tgan yili ikki marta sovrin oldim bu yil ham shuncha olmoqchiman; bu gap tarkibida ko’rsatish olmoshi shuncha so’z birikmasi o’rnida almashib qo’llangan. Mening istagim shuki, hamma orzusiga erishsin; bu gapda shuki — ko’rsatish olmoshi gap o’rnida qo’llanib kelgan. Olmoshlar ma'nosiga ko’ra yetti turga bo’linadi: kishilik olmoshlari, ko’rsatish olmoshlari, o’zlik olmoshlari, so’roq olmoshlari, belgilash olmoshlari, bo'lishsizlik olmoshlari, gumon olmoshlari.
Olmoshlarni tahlil qilish tartibi:
Ма‘nо turi.
Qo’shimchalari tartibi.
Tuzilishiga ko’ra turi.
Qaysi so’z bilan bog’lanishi.
Qaysi so’z o’rnida qo’llangani.
Gapdagi vazifasi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, bugungi kunda quyidagi masalalarga alohida e’tibor qaratishimiz lozim. Tanlangan ilmiy uslublarni qo‘llab, taklif etilayotgan, olg‘a surilayotgan gipotezani isbotlaydigan, yangi ilmiy axborotni tadqiqot o‘tkazish asosida olish.
Maʼlumotlarni umumlashtirish, mavjud maʼlumotlar bilan solishtirish, tahlil qilish. Xulosalar va takliflarni shakllantirish: qo‘yilgan muammoning mavjudligi va yechimini izohlash.
Foydalanilgan adabiyotlar:
O‘zbek tilining izohli lug’ati. 1-jildi. “O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti T.: 2020
O‘zbek tilining izohli lug’ati. 2-jildi. “O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti T.: 2020
O‘zbek tilining izohli lug’ati. 3-jildi. “O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti T.: 2020
O‘zbek tilining izohli lug’ati. 4-jildi. “O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti T.: 2020
O‘zbek tilining izohli lug’ati. 5-jildi. “O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti T.: 2020
Kompyuter Lingvistikasi asoslari. Azamatjon Rahmonov. “Akademnashr” 2011.
Kompyuter Linvistikasi. Abdumajid Po`latov.
Do'stlaringiz bilan baham: |
