Ilmiy ish asoslari

“ILMIY ISH ASOSLARI” FANIDAN
2-SEMINAR: ILMIY ISHLARNING TARKIBIY-TUZILMAVIY XUSUSIYATLARI.


REJA:

1. 
   Ilmiy tadqiqot, ilmiy-ommabop, ilmiy-uslubiy ishlar.
   
2. 
   O‘quv-uslubiy adabiyotlarning turlari.
   
3. 
   O‘quv me’yoriy hujjatlar: DTS, tayanch o‘quv reja, o‘quv dasturi.
   

1-topshiriq. Mavzu bo‘yicha savollarga javob bering.

1. 
   Ilmiy asar tuzilishiga xos xususiyatlar nimalardan iborat?
   

Ilmiy ishning tuzilmaviy xususiyatlari fikrning mantig`i bilan belgilanadi va matnning tuzilmaviy unsurlari, kompozitsiya va rubrikatsiyasini belgilab beradi. Ilmiy tadqiqot, izlanish jarayonini quyidagi tartibda borishini ko`rsatib o`tish mumkin:

• 
  Talqiqot mavzusi va sarlavhasini aniqlash
  
• 
  tadqiqotning dolzarbligi, yangiligi, obhekti, predmeti va uslubini asoslab berish;
  
• 
  tadqiqot jarayonini tasvirlash;
  
• 
  xulosalar chiqarish va umumlashtirish
  

Bularning barchasi ilmiy ishlarning kompozitsiya va rubrikasini belgilab beradi. Biroq ular fan sohasi, janriga va muallif uslubiga ko`ra o`zgarishi mumkin.

2. 
   Ilmiy ish tuzilmasini sxema tarzida qanday taqdim etish mumkin?
   

• 
  Talqiqot mavzusi va sarlavhasini aniqlash
  
• 
  tadqiqotning dolzarbligi, yangiligi, obhekti, predmeti va uslubini asoslab berish;
  
• 
  tadqiqot jarayonini tasvirlash;
  
• 
  xulosalar chiqarish va umumlashtirish
  

3. 
   Kirish qismida nimalar bayon etiladi?
   

Kirish - mazkur ishda o'rganilayotgan muammolar bo'yicha ilmiy adabiyotning obzoridir, kitobxon masalaning qaysi tomonlari tadqiq etilganligi, qay jabhalari o'rganilganligi, nima o'rganilmay qolganligini va bu o'rganilmagandan mazkur tadqiqotchi nimani o'rganmoqchi bo'lganligi va nima sababdan aynan shu savollarni hozirda o'rganishga qaror qilib, zarur deb to’ganini aniqlay oladigan tarzda tuziladi. Bu savollarga javoblar mavzuni tanlashni asoslab beradi va shu bilan bir qatorda uning dolzarbligini ham isbotlaydi. Kirishda tadqiqotning maqsad va vazifalari aniqlanadi, material tahlilda tadqiq etilgan uslubni ko'rsatish ham maqsadga muvofiq. Bundan tashqari til materialining umumiy xarakteri - uning manbalari, tanlash tamoyillari, o'rganilganlik darajasini ko'rsatish ham maqsadga muvofiq bo'ladi.

4. 
   Ilmiy ishning xulosa qismi qanday yoziladi?
   

Xulosa qismi olingan natijalar asosida kelingan eng muhim xulosalar, muallif nuqtai nazaridan eng ahamiyatli, zaruriy natijalarni qisqartirilgan, umumlashtirilgan bayonidan iborat bo`ladi. Xulosaning asosi bu natijalar, ya'ni muallif nuqtai nazaridan eng ahamiyatli, zaruriy natijalarni qisqartirilgan, umumlashtirilgan bayonidir. Asosiy qismni yozishdagi bunday yondashuvning zaruriyati ikki sabab bilan shartlangan:
1) muallif qo'llayotgan tafakkur jarayoni va uslublari, yangi axborotni olish jarayoni aksariyat holda fan uchun tadqiqotning bevosita yakuniy natijalaridan ko'ra qiziqroq;
2) olim fikrlash jarayonini tavsiflab, olingan natijalarning ishonchliligini tasdiqlaydi. Ularni tekshirib ko`rish, tahlil qilib borish har qanday qiziqqan kitobxonga butun tadqiqot yo'lini kuzatish va shu orqali bahzan muallif nazaridan ham chetda qolgan ba'zi bir narsalarni ko'rish imkoniyatini beradi.

5. 
   Qoida va ta’riflar, misollar va dalillar qaysi qismda beriladi?