Ilmiy dialektik tadqiq metodologiyasining amaliy tatbiqi masalasi

MAVZU 13: ILMIY DIALEKTIK TADQIQ METODOLOGIYASINING AMALIY TATBIQI MASALASI.


Reja
1. Dialektik tadqiq metodologiyasining amaliyotga tatbiqi.
2. Olimlarning metodologiyaga munosabati.
3. Xulosa.
Tayanch tushunchalar
Dialektik tadqiq tamoyillari, dialektik tamoyillar va amaliyot, narsa va uning aloqadorliklari, inkorning inkori, narsaning munosabatlari.


1. Dialektik tadqiq metodologiyasining amaliyotga tatbiqi.


Ilmiy dialektik metodologiyaning amaliy tatbiqi juda murakkab jarayondir. Buning boisi shundaki, u bir ko'rinishda, aql bovar qilmaydigan, aqlga sig'mas tavsif, xulosa va hukmlarga olib keladi.


Chunki, odatda, biz muayyan bevosita kuzatishda berilgan, munosabatlari va taraqqiyotidan, zamon va makondan ajratib olingan «sog'lom aql» qabul qiladigan hukmlar, tavsiflar - narsalar bilan ish ko'ramiz.


Dialektika nuqtayi nazaridan esa makon, zamon, munosabat va taraqqiyot silsilasidan ajratilgan har qanday narsa mavhumdir; biz aniq, muayyan deb sanaydigan narsa dialektik niqtayi nazardan mavhumdir.


Bizning «sog'lom aql»imiz tadqiq manbayining barcha qirralari-yu munosabatlarini ilg’ay olmaydi.


Chunonchi, «Yomg'ir yog'yaptimi?» so'rog'iga javob berar ekanmiz, biz tashqariga qarab: «Yog'yapti» (yoki «Yog'mayapti»), -deb javob berib qo'ya qolamiz. Vaholanki, bundan 5 km narida u sharillab quyib turgan bo'lishi yoki, aksincha, quyosh charqlab turishi bizning xayolimizga nam kelmaydi. Shuning uchun «sog'lom aql»ning o'zi «nosog'lom». U zohirbin va hozirbin, sof empirik, taraqqiyot va aloqadorliklardan uzilgan, shuning uchun mavhumdir.


Bir rivoyatni eslaylik: ratsionalist (idrokiy bilim tarafdori) Albert Eynshteyn va nominalist (empirik bilim tarafdori) tabiatshunos-lingvist Vilhelm Fridrix Muller (1863-1930) orasida bir kuni shunday suhbat-munozara sodir bo'libdi: