Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

102 - САВОЛ: ЭКСПЕРИМЕНТ – БУ ҚАНДАЙ ЖАРАЁН? 
ЖАВОБ: Эксперимент – фан ва билиш соҳасида фавқулодда 
ҳолатдан чиқиш, муаммоли вазиятни ҳал қилиш жараёнлари, 

---

81 
шахснинг ҳис-туйғулари, характери, қобилияти, ақл-заковатини 
ўрганишда қўлланиладиган усул [Фалсафа. Қомусий луғат. – Т.: 
Шарқ, 2003. – 456 б.]. 
Эксперимент табиий усуллар ва лаборатория усулларида олиб 
борилиши мумкин бўлиб, улардан табиий усулда социологик, 
педагогик, психологик масалаларни ҳал қилиш қаралади. 
Шунингдек, лаборатория усуллари ёрдамида диққат сифат-
ларининг хусусиятлари, эмоционал, иродавий ва ақлий зўриқиш 
сингари психик ҳолатлар текширилади. 
КЎРСАТМА: Илмий тадқиқот ишидаги умумий методологик 
усуллар, тажриба ва эксперимент каби тадқиқот ишини олиб 
боришдаги ишончли йўлни таъминлайди. Улардан самарали ва 
мақсадли фойдаланиш негизида мукаммал илмий тадқиқот ишини 
олиб боришга эришиш мумкин. 
103 - САВОЛ: 
ЎРГАТИШ ДЕГАНДА НИМАНИ ТУШУ-
НАСИЗ? 
ЖАВОБ: Ўргатиш – ахборотдан фойдаланиш ва турли ҳара-
катларни бажариш кўникмаларининг таълим олувчилар томонидан 
ўзлаштирилишини турли восита ва усулларини қўллаб тушунтириш, 
кўрсатиш ва машқлар орқали амалга ошириш жараёни. 
Ўргатиш – ижтимоий хулқ-атворни одатий шаклга 
айлантириш мақсадида таълим олувчилар билан режали ва 
тизимли тарзда ташкил этиладиган турли ҳаракатлар, ташкилий ва 
амалий ишларга ундовчи фаолиятдир. 
Ўргатиш таълим олувчиларни тарбиялаш ва режалаш-
тиришнинг барча босқичларида самарали восита саналади. 
КЎРСАТМА: 1. Ўқитишнинг самарали усулларини эгаллаган 
ҳар қандай ўқитувчи ўз касбий фаолиятида улардан фойдаланишда 
унинг олдида қуйидаги вазифалар туради: 

таълим мақсадини аниқлаш; 

таълим вазифасини аниқлаш; 

таълим бериш предметини аниқлаш; 

таълим мазмунини аниқлаш; 

таълим бериш натижаси ва унинг самарадорлигини аниқлаш 
мезонларини ишлаб чиқиш; 

---

82 

муаммоли ва ахборотли таълим технологияларидан 
фойдаланиш ва шу кабилар. 
2. Маълумки, дарсни ўқитишда, айниқса, унга ижодий ёнда-
шувда таълимий, тарбиявий, ахборотли, ривожлантирувчи мақсадлар 
амалга оширилади. Ҳар бир дарс олиб бораётган ўқитувчи дарс 
машғулотларини олиб боришда ўз фаолиятини таҳлил қила олиши ва 
шу асосида тегишли хулоса чиқара олишга эришиш керак.