Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

93 - САВОЛ: 
ТУШУНЧА – БУ ҚАНДАЙ ТАФАККУР 
ШАКЛИ? 
ЖАВОБ: Тушунча – воқеликдаги нарса ва ҳодисаларнинг 
муҳим белги ва хусусиятларини бир сўз ёки сўзлар бирикмаси 
билан ифодалашдан иборат бўлган тафаккур шакли. 
Таълим жараёнининг диалектик характерига эгалиги боис 
тушунчалар аста-секин чуқурлашиб ва мураккаблашиб боради. 
КЎРСАТМА: Тушунчаларнинг таркиб топтиришда тушунча-
ларни аниқлаш ва тушунтириш усулларига эътибор бериш керак. 
Бунга ҳар хил ва тур белгиларини топиш; кўрсатиш; тушунтириш; 
тасаввурлаш; таъриф бериш; натижаларни (мантиқий таърифлаш, 

---

77 
тушунча диктанти, ўйинлар ва шу кабилар тарзда) белгили 
расмийлаштиришлар киради. 
94 - САВОЛ: УСЛУБ – БУ ҚАНДАЙ ТУШУНЧА? 
ЖАВОБ: Услуб – нарса, ҳодиса ёки бирор жараённи ўрганиш 
ва амалга ошириш учун фойдаланиладиган усуллар тизими. 
КЎРСАТМА: Тадқиқотчи илмий тадқиқот ишининг режасини 
тузаётганда қаралаётган муаммони ҳал қилишга оид услубларнинг 
мавжудлигини ҳам таҳлил қилиб чиқиш керак. 
95 - САВОЛ: 
УСУЛ ҚАНДАЙ ФАОЛИЯТНИ АНГЛА-
ТАДИ? 
ЖАВОБ: Усул – нарса, ҳодиса ёки бирор жараённи ўрганиш 
ва амалга ошириш кетма-кетлиги. Кенг маънода қўлланиладиган 
усул ўқитишнинг ўз олдига қўйган мақсадларига эришиш, маълум 
объектни ўзлаштириш борасидаги назарий ва амалий 
фаолиятларни англатади. 
КЎРСАТМА: Ҳар қандай илмий тадқиқот ишида ҳам уларни 
амалга ошиши кетма-кетлиги бор. Уларни онгли ва мақсадли 
бажариш учун уларга мос усул керак бўлади ва бу эса тадқиқот 
жараёнингиздаги мушкулингизни осон қилади ҳамда тадқиқо-
тингизнинг мукаммал бўлишини таъминлайди. 
96 - САВОЛ: 
УСТОЗНИНГ МАВҚЕИ ДЕГАНДА НИМА-
НИ ТУШУНАСИЗ? 
ЖАВОБ: Илмий тадқиқот ишини олиб боришда устознинг 
мавқеи жуда ҳам буюк, чунки у илмий тадқиқот ишини олиб 
боришда “йўлчи юлдуздир” бунга сабаб, устоз – бу муайян фан, 
билим, соҳада бетакрор олим, педагог, мутахассис, ўз йўналиши 
бўйича барча янгиликлардан бохабар, ҳаётда ўз ўрнини топган, 
мавқей юксак салоҳиятли ва ўз илмий мактаби бўлган шахс. 
КЎРСАТМА: Устознинг олим-фузало, оқил, комил, ўрнак бў-
ладиган, ўзининг илғор тажрибасига ва келажакни илмий тасаввур 
қиладиган, илмли, билимли, ҳамма томонлама тан олинган 
маслаҳатгўй инсон эканлигини эсдан чиқарманг. Ҳар қандай 

---

78 
тадқиқотчи улардан ўрнак олишга доимо ҳаракатда бўлиши керак. 
Унутманг олимлар билан бўладиган суҳбат яхши хулқларни 
тирилтиради.