Gonodotrop hujayralarning ikki hili - follikulni stimul-lovchi (FSG) va lyuteinlovchi gormonlarga
277
ventral sohasida va jinsiy zonasida ko’plab joylashsa ham, ol-dingi bo’lak boshqa qismlarida ham
uchraydi.
FSG hujayralar guruh-guruh bo’lib joylashib, lyutein-lovchi hujayralarga yondoshib turadi. Bu
hujayralar yirik (250-300 nm) sekretor donachalarga mo’l bo’lib, bu donachalar plazmatin membrana
yonida yotadi. Ba’zan turli kattalikdagi sekretor donalar ham uchraydi (168-rasm). Barcha hujayra
ichki organellalari bu hujayrada yaxshigina rivojlangan bo’ladi. Bu hujayralar follikulostimullovchi
gormon ishlaydi.
Lyuteotrop gonadotropotcitlar ham FSG hujay-ralari singari gipofiz oldingi bo’lagining ventral va
jinsiy zonasida joylashadi. Bu hujayralar yumaloq yoki kubsimon bo’-lib, qon tomirlarga yaqin
yotadi. Lyuteotrop hujayralar FSG va laktotropotcitlar bilan aloqador bo’lib joylashadi. LG - go-
nodotropotcitlarning sekretor donachalari ko’pgina bo’lib, ular 150-200 nm diametrga ega va hujayra
tcitoplazmasida bir tekis tarqalib yotadi (169-rasm). Gipofiz oldingi bo’lagining marka-zida noto’g’ri
shaklda va ul’trastrukturasiga ko’ra ham FSG ham LG hujayralarini eslatuvchi oraliq hujayralar
uchraydi. Bu hujayralar tcitoplazmasida yirik sekretor donachalar bilan bir qatorda mayda, turli
elektron zichlikka ega donalar ham bo’la-di. Bu oraliq hujayralarning birorta gonadotropotcitlarga
Man-eye ekanligini aniq ko’rsatish hozirgi kunda ancha qiyin.
Tireotropotcitlar piramidasimon yoki ovalsimon, ba’-
170-rasm. Gipsfiz tireotrop hujayrasining elektron mikrofotografiyasi. x 10.000
1 - yadro; 2 - sekretor donachalar; Z-plastinkasimen kompleks; 4 - mitoxondriya.
zan esa noto’g’ri shaklda bo’lib, gipofizning markaziy sohasida ular gruppalar hosil qilib joylashadi.
Hujayra yadrosi yumaloq shaklga ega bo’lib, tireotropotcitlar o’rtasida yotadi va ko’p miqdorda
geteroxromatin tutishi bilan ajralib turadi. Bu hujayralar doimo qon kapillyarlariga zich joylashadi.
Hujayra tcitoplazmasi anchagina elektron zich bo’lib, ko’p bo’sh vakuolalar tutadi. Tireotropotcitlar
sekretor donacha-larining kattaligi va tuzilishi jihatdan har xildir. Uning yirik donachalari (diametri
180-200 nm) o’ta elektron zich bo’-lib, ingichka areola bilan o’ralgan. Mayda sekretor donachala-
rining diametri esa 120-150 nm dir. Bu donachalarning qobig’i- membranasi yaxlit bo’lmay, uning
moddasi o’rtacha elektron zich, har bir dona moddasi esa, ayrim - mayda donachalardan iborat.
Plazmatik membrana sohasida bunday mayda sekretor donalar ko’plab uchraydi (170-rasm).
Tireotropotcitlarda ^ujayra ichki organellalari kam rivojlangan bo’ladi. Donador endoplazmatik to’r
yaxshi ko’rinmaydi. Gol’ji plastinkali kompleksi esa ayrim hujayralarda aniq ko’rinmaydi ham.
Tajriba o’tkazib, hayvonlar qalqonsimon bezi olib tashlansa, gipofiz tireotrop hujayrala-rida kuchli
o’zgarishlar bo’lishi aniqlangan. Xromofob yoki bosh hujayralari bo’yoqlarni yomon qabul qiladi.
Ular gi-pofiz oldingi bulagining 60% ini tashkil qiladi. Bu hujayra-lar kam differentciallashgan va
turli fiziologik holatdagi (sekret donalari yo’q) hujayralar majmuasidir. Bu hujayra-larning uzun
o’siqli turlari o’zaro bog’lanib to’r hosil qilishi mumkin. Ularni yulduzsimon yoki follikulo-
yulduzsimon hujay-ralar deb yuritiladi. Bu hujayra sekretor donalarni tutmaydi.
278
171-rasm. Gipsfiz xrsmgfsb (bsg’) hujayrasshshng elektron mikrsf:tografiyasi.
x'10.000.
1 - yadro; 2 - mitoxondriya; 3 - plagtinkasimon kou.pleks.
Bu hujayralar yumaloq, ovalsimon, ba’zida esa, o’simtali bo’-lib, o’ta elektron zich tuzilmadir (171-
rasm).
Gipofizning oraliq bo’lagi. Gipofizning oraliq qismi pasg tabaqali hayvonlarda yaxshi rivojlangan.
Ba’zi sut emizuvchn hayvonlarda oraliq bo’lak orqa bo’lakdan ingichka yoriq bilan ajralib turadi.
Odamda oraliq bo’lak orqa bo’lakdan (neyrogi-pofizdan) siyrak biriktiruvchi to’qimali parda
yordamida aj-ralib turadi.
Andrenogipofizning oraliq qismi ingichka epiteliy to’plami yoki tasmasi sifatida ko’zga tashlanadi.
Bu bo’lakning bez hujay-ralari oqsil yoki shilliq sekret ishlab chiqarish qobiliyatiga ega. Bu moddalar
hujayralar orasiga ajralish natijasida gi-pofizning oraliq qismida follikulasimon tuzilmalar hosil
bo’ladi (follikulsimon tuzilmalar qalqonsimon bezning fol-likulini eslatadi, ammo ichida shilliq yoki
oqsil tutadi).
Gipofizning oraliq (o’rta) bo’lagida melanotropotcit-l a p joylashib, bu hujayralar yirik,
tcitoplazmasida mayda sekretor donachalar tutadi (172-rasm). Melanotropotcitlar mela-nin
Do'stlaringiz bilan baham: 
