Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

Qon bilan ta’minlanishi.  Suyak ko’migi suyak usti pardasidan kiruvchi qon tomirlar bilan 

ta’minlanadi. Ko’mikda ular mayda arteriyalar va arteriolalarga bo’linadi. O’z navbatida ular sinusoid 

gemokapillarlarga tarmoqlanadi va so’ngra markaziy venulalarga yig’iladi. Markaziy venulalar yirik 

venoz sinuslar shaklida bo’lib, ularning ichki bo’shlig’i doimo keng va ochiq bo’ladi.  

 

TIMUS (AYRISIMON YOKI BUQOQ BEZI) 

 

Timus (Thymus) – immun sistemaning markaziy organi bo’lib, unda immunologik jarayonda 

qatnashuvchi  asosiy  hujayralardan  biri  bo’lgan  T-limfotsitlar  taraqqiy  etadi.  T-limfotsitlarning 

boshlang’ich  hujayralari  suyak  ko’migidan  qon  orqali  timusga  keladi  va  bu  yerda  ular  antigenga 

bog’liq  bo’lmagan  holda  T-limfotsitlarga  differensiallashadi.  Timus  T-limfotsitopoezning  asosiy 

markazi bo’lishi bilan birga o’zidan turli xil biologik aktiv moddalar ajratib chiqarish qobiliyatiga 

ham  ega.  Bu  moddalar  timik  gormonlar  deb  atalib,  ulardan  eng  muhimlari  T-limfotsitlarning 

differensiallanishida  aktiv  ishtirok  etuvchi  timozin,  timopoetin,  timulin  va  timusning  gumoral 

faktorlaridir.  Bulardan  tashqari,  timusda  immunologik  jarayon-larni  boshqarishda  ishtirok  etuvchi, 

organizmning o’sishiga ta’sir  ko’rsatuvchi  moddalar ham ishlanadi. Timus  qizil suyak  ko’migi va 

immun  sistemaning  barcha  periferik  organlari  bilan  chambarchas  bog’liq.  Timusda  yetilgan  T-

limfotsitlar  periferik  organlarning  maxsus  timusga  tobe  (T)  zonalarida  joylashadi  va  shu  yerda 

ko’payib, himoya reaksiyalarida ishtirok etadi. Timus faoliyatining tug’ma yoki biror kasallik ta’sirida 

buzilishi organizm himoya reaksiyalarining keskin susayishiga olib keladi. Bunday hollar immunitet 

yetishmovchiligi  yoki  immunodefitsit  holatlar  deb  ataladi.  Bunga  yorqin  misol  qilib  odam 

immunodefitsitini  keltirib  chiqaradigan  virusli  immunodefitsit  sindromni  (SPID  ni)  ko’rsatish 

mumkin.  Yangi  tug’ilgan  hayvonlarda  timus  olib  tashlansa,  ularning  periferik  immun  organlarida 

limfotsitlarning  ko’payishi  va  takomillanishi  keskin  buziladi  va  qonda  T-limfotsitlarning  miqdori 

pasayib ketadi.

 

Bunday organizm kasallik chaqiruvchi mikroblar va viruslar ta’siriga chidamsiz bo’lib 

qoladi,  lekin  ko’chirib  o’tkazilgan  yot 

organlarni,  to’qimalarni  o’zida  saqlay  oladi. 

---

 

228 

Normal  holatda  esa  bunday  organlar  ajralib  tushishi  kerak.  Shunday  qilib,  timus  immunologik 

jarayonlarning normal kechishini ta’minlovchi va endokrin faoliyatga ega bo’lgan muhim a’zodir.