Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

 

---

402 
TUXUM PULLARI (BACHADON NAPI) 
Tuxum yullari sut emizuvchilarda Myuller yo’llaridan taraq-qiy etadi. Dastlabki davrda u 
tcilindrik epiteliy va mezenxi-ma xujayralari bilan o’ralgan naydan iborat bo’ladi. Epiteliy-dan 
tilliq parda, mezenximadan esa mushak va seroz qavat ho-sil 6
ULYADI
. 
Tuxum yo’llari 12 sm uzunlikdagi, diametri 1 sm keladigat? zich mushakli naylardan iborat. 
T
VXVM YULI 
devorida uch qavat farqla-nadi: ichki yoki shilliq (tunica mucosa), so’ngra mushak 
(tunica muscularis) va seooz pardalar (tunica serosa). 
SHilliq parda 
ikki xil hujayralardan iborat bir qavatli tcilindrsimon epiteliy bilan qoplangan. 
Hujayralarning ko’p-larida kiprikchalar bo’lib, ular bachadon tomon tebranadi. Kip- 
34-25 dagi kvadratning kattlleshtirilgan ko’oyachyachi. YOrug’lchk mikpoekpi. 
X.M.
- mushaklar; 2 - shilliq parda bupmalyari (o’ta burmali shi^lchq qavat); 3 - ampula bo’shlng’i. 
34-26. Tuxum yo’li shilliq pardasi bir kismining elektron mikrofotografiyasi: 
X 560. 
1 - mushaklar: 2 - burmali shilliq pardangag tususiy qatlami; 3 - kiprchkli bpiteliy. 
4 - ampula bo’shlig’i. 
34-27. Tuxum yo’li ampulasi shilliq pardasi kiprikli epiteliysining mikrofoto- 
grefiyasi. x 1750. 
t -ampu.ga bo’shligi: 2 - 
KI 
prukli epiteliy yalrosi. 3 - krpriksiz, sekretgr xujaYAra yadro- 
s i; 4-bazal xujayralar: 5 - kgpriklar: 6 - G’azal tanech?lar: 7 - shkrgvsrsinkalar: 
8 - kapillyar bushligi; 9 - zsususiy qatlamdagi fibroblastlar (Rsdindan), 
riklya 
hujayralar 
orzeyDI, 
SHYUMYGK
,
xarakterDagi 
sekr&gor 
granulalar tutuvchi ko’p sonli bez 
hujayralari joylashadi. Epi-teliy ostida shilliq pardaning xususiy qavati yotadi. U siyrak tolali 
shakllanmagan Oiriktiruvchi to’qimadan iborat bo’lib, bunda odatdagi hujayra elementlaridan 
tashqari detcidual hu-jayralar yotadi. 
Tuxum yo’lining shilliq pardasi distal bo’limida yaxshi rivojlangan burmalar hosil qiladi, 
bachadon tomon borgan sari ular kamayadi. Burmalar bo’ylama yo’nalgan bo’lib, bularda ik-
kilamchi burmalar ham bor. Bu burmalar tufayli tuxum yo’li ko’ndalang kesimida murakkab 
labirint ko’rinishda bo’ladi (250-rasm). Xususiy qavatda bezlar yo’q. Bachadon naylarining 
shilliq pardasida ham bachadon shilliq pardasining menstrual tcikl davr-lariga mutanosib 
o’zgarishlar yuz beradi. 
SHilliq parda ostida 
mushak napda 
yotadi. SHilliq osti par-dasi bo’lmaydi. Mushak parda ikki 
qavat silliq mushak tolala-ridan iborat bo’lib, bulardan ichkisi tcirkulyar yoki spiral va tashqisi 
bo’ylama yo’nalgandir. Ampulyar qismga kelganda, alohi-da mushak hujayralar to’plami ham 
uchraydi. Bachadonga yaqinlash-gan sari mushak tutamlarining yo’g’onlashuvi kuzatiladi. 
Seroz napda 
siyrak tolali shakllanmagan biriktiruvchi to’qi-madan tuzilgan bo’lib, sirtdan 
mezoteliy bilan qoplangan. 
Bachadon nayining devori nerv tolalariga boy bo’lib, uning ko’p nerv chigallari mushak pardada 
yotadi. Ampulyar qism shillitc pardasida voronka atrofida joylashgan shokila-popuklarning 
ichiga kirib turuvchi aylana venoz tomirlar yotadi. 
Tuxum yo’llarida hujayralar etiladi va spermatozoid bilan uchrashadi, ya’ni urug’lanish - 
otalanish ro’y beradi. Ovulyatciya davrida shokilalarning aylana venalari qonga to’lib ketadi, 
shuning natijasida popuklar taranglashadi va voronka tuxumdon-ni qoplaydi, tcorin bo’shlig’iga 
tushgan tuxum hujayrasi shokila-larga tushadi va tuxum yo’lining bo’shlig’iga o’tadi. Tuxum 
yo’lida tuxum hujayrasining harakatiga asosan mushak qavatining pe-ristal’tik qisqarishi hamda 
hilpillovchi epiteliy kiprikchala-rining harakati yordam beradi.