268
bo’lib u ko’p elastik tolalar tutadi. Tovush bog’lamlari ichida ko’ndalang targ’il mushak
tutamlari
joyla-
155- rasm. Bola hiqildog’i-ning bo’ylama kesimi (sxema).
1 -yutqinustn tog’ayi; 2 - shi
L
-liq qavatning xususiy qatlami; 3 - lg’mfoid to’plamlar; 4 - yol-
g’on ovoz boy^amining ayrim mu-shak tutamlari; 5 - yolg’on ovoz boylami; 6 - bezlar; 7 -
qalqon-simon tog’ay; 8 - hiqildoq qo-rinchasi; 9 - haqiqiy ovoz boyla-mi; 10 - haqiqiy ovoz
boylami-ning mushaklari; 11 - epitelpy (YU. I. Afanas’evdan).
shib, ularning qisqarishi tovush bog’lamlari orasidagi yoriqni toraytiradi yoki kengaytiradi va
natijada tovush balandligi o’zgaradi. SHilliq pardaning xususiy qavatida aralash oqsil-shilliq
bezlar va limfoid follikullar uchraydi. Limfoid follikullar to’plamlari
hitcildoq murtagi
deb ham
nomlanadi. Fibroz- tog’ay pardasi gialin va elastik tog’aylardan' va ularni qoplab turgan fibroz
to’qimadan iborat. Bu parda tayanch-himoya vazifasini o’taydi.
Adventitciya pardasi siyrak shakllanmagan birikti-ruvchi to’qimadan iborat. Hiqildoqning ust
qismida joylashgan hiqildoq usti tog’ayi, hiqildoqni halqumdan ajratib turadi. Bu tuzilma asosini
elastik tog’ay hosil qilib, tog’ay shilliq
:
parda bilan o’ralgan. U ko’p qavatli yassi epiteliy bilan
qop-langan.
TRAXEYA (KEKIRDAK)
GGraxeya uzunligi 11 sm va diametri 2-2,5 sm keladigan nay.. Traxeya devori 4 parda:
ishlliq,
shilliq osti, fibroz-tog’ay
va tashqi
adventitcial pardalardan iborat
(156-rasm).
SHilliq parda (tunica mucosa)-traxeyaning zich qism-lari bilan yaxshi bog’langanligi sababli
burmalar hosil qil-maydi. U ko’p miqdorda qadahsimon hujayra tutgan bir qavatli,. ko’p qatorli
kiprikli epiteliy bilan qoplangan bo’lib, 4 xil hujayrani farq qilish mumkin: kiprikli, qadahsimon,
bazal va endokrin. Kiprikli hujayralar prizma shaklida bo’lib api-kal yuzasida 250 ga yaqin
kiprikchalar tutadi. Ular hiqildoq. tarafga harakat qilib, traxeyadan turli yot moddalarni tashqa-
riga chiqarishga yordam beradi. Qadahsimon hujayralar shilliq hosil qiladi. Bazal
hujayralar
kambial hujayralar hisob-lanadi. Endokrin hujayralarning bir necha turi
farqlanib, ular turli
gormonlarni: serotonin, dopamin hosil qiladi. Bu gormonlar nafas sistemasining turli qismlari
faoliyatini boshqarishdan tashqari boshqa a’zolarga ham ta’sir qiladi (masalan, noradrenalin
bronx devorini kengaytiradi. Sero-tonin ko’p ajralsa, bronx torayadi va hokazo).
SHilliq pardaning xususiy qavati ko’p miqdorda bo’ylama yo’nalishdagi elastik tolalar, limfa va
269
qon kapillyarlarini tutuvchi siyrak tolali shakllanmagan biriktiruvchi to’qimadan
tuzilgan.
SHilliq osti pardasida (tunica submucosa) aralash
(oqsil shilliq) bezlar joylashadi. Ularning chiqaruv yo’llari kengaymalar hosil qilib, shilliq parda
yuzasiga ochiladi. Bun-day bezlar traxeya devorining orqa va yon qismlarida ko’pdir.
Traxeyaning fibroz-tog’ay pardasi (tunica fibro-cartilaginea) traxeyaning orqa devorida
tutashmagan, 16-20tagi-alin tog’ay halqalaridan tuzilgan. Bu halqalarning erkin oxir-lari silliq
mushak tutamlari orqali birlashgan bo’ladi. Mushak hujayralari, asosan, aylana yo’nalishga ega
bo’lsa-da, ularning
156-rasm. Traxeya (kekirdak).
1 -ko’p qatorli kiprikli epiteliy; a - hujayra knpriklari; b - qadahsimon bez hujayrasi; 2 _ shilliq
qavatn’ng xususiy plastinkasi; 3 - shchlliq osti qavat; v- traxeya bezlari; 4 - tog’ay usti pardasi; 5
- tolali tog’ay qavati (gialpn tog’ayi bi-lan); 6-qon tomir; 7 - adventitcial qa-
v
at (V. g.
Eliseevdan).
ayrimlari bo’ylama joylash-gan. Traxeyaning tog’aydan ho-li bo’lgan bu qismi membra-noz deb
ataladi. Bu qismning borligi uchun traxeyaning or-qa devori elastikdir. Bu mu-lim ahamiyatga
ega, chunki traxeyaning ortida qizilo’ngach joylashadi. Qizilo’ngachdan o’tayotgan ovqat
luqmalari traxeyaning tog’ay qism tomo-nidan qarshilikka uchra-maydi.
Traxeyaning tashqi - a d-v e n t i tc i ya p a p d a c i (tunica adventitia) ko’p miqdor-da limfa va
qon tomirlar tu-tuvchi siyrak tolali shakl-lanmagan biriktiruvchi to’qi-madan tashkil topgan.
Traxeya chap va o’ng bosh bronxlarga bo’linib, ular o’z navbatida o’ng o’pkada uch, chap
o’pkada esa ikki ,bo’lak bronxlarga bo’linadi (bu bronxlar o’pka parenximasidan tashqarida
joylashadi). Bu bronxlar
Do'stlaringiz bilan baham: 
