Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

Fermentlar
- oqsil tabiatiga ega bo`lib, hujayradagi ximiyaviy protsesslarni tezlashtiradi. 
Fermentlar faqat ma’lum reaksiyalarni katalizatsiya qiladi. Quyidagi ferment gruppalarnni 
ajratnsh mumkin: 
- 
gidrolazalar 
- molekulalararo bog`larni suvni biriktirish yo`li bilan parchalaydi. 
Gidrolazalarga peptidaza, fosfotaza, esteraza va boshqalar kiradi; 
- 
transferazalar 
- atomlarni yoki atom to`plamlarini va radikallarni bir molekuladan 
ikkinchisiga o`tkazuvchi katalizatorlar; 
- 
oksidoreduktazalar 
- oksidlanish va qaytarilish reaktsiyalarini tezlashtiruvchi 
fermentlar. Bularga degidrogenazalar, flavin fermentlar, elektron o`tkazuvchi zanjirdagi 
fermentlar va boshqalar kiradi; 
- 
izomerazalar 
- har xil izomer o`zgarishlarda ishtirok etuvchi fermentlar. 
- 
sintetazalar 
- ATF va boshqa makroergik bog`larning parchalanishi natijasida hosil 
bo`lgan energiya yordamida kechadigan sintetik reaktsiyalarni katalizatsiya qiladi. 
- 
liazalar 
- nogidrolitik yo`l bilan substratdan u yoki bu gruppani ajratuvchi fermentlar. 
Yog`lar
- neytral yog`lar va yog`simon modda - lipoidlardan tashkil topgan. Neytral 
yog`lar hujayra sitoplazmasida tomchilar shaklida bo`lib, oziq modda rolini o`ynaydi. 
Lipoidlarga fosfatidlar gruppasiga kiruvchi - letsitin, kefalin va boshqalar misol bo`la oladi. 
Keng tarqalgan lipoidlar steroidlardir. Xolesterin, vitamin D va E, jinsiy gormonlar, buyrak usti 
bezi gormonlari va boshqalar biologik aktiv birikmalar sanaladi. 
Karbonsuvlar (uglevodlar).
Hujayrada bu birikmalar asosan energiya manbai sifatida 
ishlatiladi. Oddiy va murakkab karbonsuvlar farqlanadi. Oddiy karbonsuvlar monosaxaridlar - 
riboza, dezoksiriboza. Glyukoza asosiy energiya manbai bo`lib, uning oksidlanishi natijasida 
hosil bo`lgan energiya hujayradagi sintetik jarayonlarda ishlatiladi. Murakkab karbonsuvlar - 
polisaxaridlar bir necha monosaxaridlardan hosil bo`ladi. Keng tarqalgan murakkab karbonsuv 
glikogen deb ataladi. Glikogen sitoplazmada zapas energetik modda hisoblanadi. 
Murakkab karbonsuvlar gruppasiga kiruvchi glikozaminoglikanlar biriktiruvchi 

---

17 
to`qimaning hujayra oraliq moddasini, organizmdagi bezlar sekretining asosiy qismini tashkil 
qiladi. Glikozaminoglikanlarga geparin, gialuron kislota va xondriotin sulfat kislota kiradi.