Karbonsuvlar

Karbonsuvlar

Karbonsuvlar

Karbonsuvlar (uglevodlar). Hujayrada bu birikmalar asosan energiya manbai sifatida ishlatiladi. Oddiy va murakkab karbonsuvlar farqlanadi. Oddiy karbonsuvlar monosaxaridlar - riboza, dezoksiriboza. Glyukoza asosiy energiya manbai bo`lib, uning oksidlanishi natijasida hosil bo`lgan energiya hujayradagi sintetik jarayonlarda ishlatiladi. Murakkab karbonsuvlar - polisaxaridlar bir necha monosaxaridlardan hosil bo`ladi. Keng tarqalgan murakkab karbonsuv glikogen deb ataladi. Glikogen sitoplazmada zapas energetik modda hisoblanadi.

Murakkab karbonsuvlar gruppasiga kiruvchi glikozaminoglikanlar biriktiruvchi to`qimaning hujayra oraliq moddasini, organizmdagi bezlar sekretining asosiy qismini tashkil qiladi. Glikozaminoglikanlarga geparin, gialuron kislota va xondriotin sulfat kislota kiradi.

Uglevodlar

• Uglevodlar – bu poligidroksialdegidlar yo’ki poligidroksiketonlar,ummumiy formulasi (СН2О)n, n ≥ 3, С : H : O = 1 : 2 : 1.

С6(Н2О)6 – D-glyukoza

• 3 asosiy uglevodlar sinifi:
• Monosaharidlar
• Oligosaharidlar
• Polisaharidlar

Glikozid bogini hosil bo’lishi

Monosaxaridlar

• monosaxaridlar Monosaxaridlar – gidrolizlanmaydigan (eng sodda) uglevodlar bo‘lib, ularga: triozalar (3ta «C» li) - 3-fosfoglitseraldegid;
• tetrozalar (4 ta «C» li) - eritroza;
• peptozalar (5 ta «C» li) - riboza. dezoksiriboza;
• geksozalar (6 ta «C» li) - glyukoza, fruktoza, galaktozalar kiradi. (СН2О)n, n ≥ 3.
• Trioza, tetroza, peptozalar asosan, glyukozaning to‘qimada parchalanishidan hosil bo‘ladilar. Monosaxaridlardan glyukoza, tabiatda keng tarqalgan aldegidospirt bo‘lib, disaxarid va polisaxaridlarning asosiy komponentidir.

Ovqat tarkibiga kiruvchi uglevodlar va ularning funksiyasi

• Uglevodlar tabiatda keng tarqalgan organik moddalar bo‘lib, o‘simliklar tanasining quruq og‘irligini 70-80% ini, inson va hayvonlar organizmining taxminan 2% ini tashkil etadi. Uglevodlar inson organizmida miqdoran juda oz bo‘lsa ham, katta ahamiyatli funksiyalarni bajaradi: