Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

TO’QIMALARNING FIZIOLOGIK VA REPARATIV REGENERATSIYASI 
To`qima va organlarda o`layotgan hujayralar hamda hujayra shakliga ega bo`lmagan 
tuzilmalar doim, butun hayot davomida qaytadan tiklanib turadi. Bu jarayon 
fiziologik 
regeneratsiya 
deb atalib, turli to`qimalarda turlicha kechadi. Mitoz bo`linish xususiyatiga ega 
bo`lgan, differentsiallashgan hujayralarga boy to`qimalarda fiziologik regeneratsiya juda aniq 
ko`rinadi. Masalan, teri va ichak epiteliysida, qon shaklli elementlari hosil bo`lishida, 
biriktiruvchi to`qima hujayralarida, mushak to`qimasida fiziologik regeneratsiya ancha tez 
boradi. Nerv to`qimasida fiziologik regeneratsiya bo`lish-bo`lmasligi to`liq aniqlanmagan. 
So`nggi yillar ma’lumotiga ko`ra nerv to`qimasida fiziologik regeneratsiya jarayoni kechsada, 
lekin mushak to`qimasidagiga nisbatan sustroq kechadi. To`qimalarning shikastlangandan so`ng 
qaytadan tiklanishi 
reparativ regeneratsiya 
deyiladi. Reparativ regeneratsiya hamma 
to`qimalarga xos jarayondir. Reparativ regeneratsiya bir necha yo`l bilan boradi. 
1. Regeneratsion gipertrofiya. Bu yo`l bilan boruvchi regeneratsiyada a’zoning massasi 
hujayralarning bo`linishi yoqi ularning gipertrofiyasi (kattalanishi) natijasida qayta tiklanadi. Bu 
tipdagi regeneratsiya yuqori tabaqali hayvonlarning jigar, buyrak va ayrim boshqa a’zolariga 
xosdir. 
2. Hujayra proliferatsiyasi. Bu xil yo`l bilan boradigan regeneratsiyada organning 
shikastlangan joyi hujayralar bo`linishi hisobiga qayta tiklanadi. Masalan, me’da-ichak yo`li 
epiteliysi bunga misol bo`la oladi. 
3. Hujayra ichi regeneratsiyasi. Bu tipdagi regeneratsiyada hujayra organellalarining 
hajmi va soni ortish hisobiga hujayra hajmi ham ortadi va natijada organ yoki to`qimaning ham 
hajmi qayta tiklanadi. Masalan, yurakning mushak qavati, neyronlarda. 
Epiteliy, biriktiruvchi va silliq mushak to`qimalari juda tez qayta tiklanadi. Ko`ndalang-
targ`il mushak tolalari esa ma’lum sharoitdagina qayta tiklanishi mumkin. Nerv to`qimasida 
qayta tiklanish juda ham sust boradi.