Ilm ziyo zakovat

Makroiqtisodiyotni 
o‛rganish 
obyekti
 
milliy 
iqtisodiyot, 
ya’ni 
mamlakatning yagona yaxlit iqtisodiy tizimi bo‛lib, u o‛zaro birlashtirilgan va 
bir-biriga bog‛liq bo‛lgan quyi tizimlar to‛plamini o‛z ichiga oladi: 
- iqtisodiyot sohalari, tarmoqlari, tarmoqlari va kichik tarmoqlari, 
mintaqalari, iqtisodiyotning tarkibiy qismlari; 
- yig‛ma (bog‛langan) ko‛rsatkichlar: yalpi ichki mahsulot va yalpi milliy 
mahsulot, milliy boylik va milliy daromad, muomaladagi pul muomalasi, ish 
bilan band bo‛lgan aholining umumiy soni, iste’mol, milliy bozorda ish 
qobiliyati va holati, yalpi talab va yalpi taklif. Iqtisodiy ko‛rsatkichlar 
dinamikasini, ya’ni vaqt o‛tishi bilan o‛zgarishini tahlil qilish, ma’lum bir davr 
uchun milliy iqtisodiyotning holati va rivojlanish tendensiyalarini baholash, 
muammolarni aniqlash, ularni hal etish yo‛llari va usullarini aniqlashga imkon 
beradi; 
- o‛rtacha ko‛rsatkichlar: o‛rtacha yillik (oylik o‛rtacha), aholi jon boshiga 
o‛rtacha daromadlar va xarajatlar, o‛rtacha ish haqi, aholi jon boshiga o‛rtacha 
iste’mol va jamg‛arma, o‛rtacha mehnat unumdorligi, o‛rtacha yillik o‛sish 
sur’atlari, o‛sish, pasayish va boshqalar. 
Makroiqtisodiyotda 
yig‛ish 
natijasida 
olinmaydigan 
ko‛rsatkichlar 
qo‛llaniladi. Bunga quyidagilar kiradi: inflyasiya darajasi, foiz stavkasi darajasi, 
milliy valyuta kursi, multiplikator va tezlashtirish effektlari va boshqalar. 
Makroiqtisodiyot subyektlari (iqtisodiy agentlari): 
- uy xo‛jaliklari - maqsadi foydaliligini maksimal darajaga ko‛tarish bo‛lgan 
umumiy, oqilona ta’sir qiluvchi makroiqtisodiy agent. Ular iqtisodiy 
resurslarning egalari (mehnat, yer, kapital va tadbirkorlik qobiliyati); tovarlar 
va xizmatlarning asosiy xaridorlari; 
- firmalar - iqtisodiy faoliyatning maqsadi maksimal foyda olishdan iborat 
bo‛lgan jami, oqilona harakat qiluvchi makroiqtisodiy agent. Ular iqtisodiy 
resurslarning asosiy xaridorlari va tovar va xizmatlarni ishlab chiqaruvchilar; 

---

8 
- davlat iqtisodiy jarayonlarga ta’sir o‛tkazish, iqtisodiyotni tartibga solish 
uchun siyosiy va qonuniy huquq bilan ifodalanadigan oqilona harakat qiluvchi 
makroiqtisodiy agentdir. Bozor iqtisodiyoti sharoitida davlatning asosiy vazifasi 
milliy bozordagi nosozliklarning (fiyasko) oldini olish va ularni yo‛q qilish, 
ijtimoiy farovonlikni maksimal darajaga ko‛tarishdir. U jamoat mahsulotlarini 
ishlab chiqaruvchi, davlat sektori faoliyatini ta’minlash uchun zarur bo‛lgan 
tovarlar va xizmatlarni sotib oluvchi, milliy daromadni qayta taqsimlovchi, 
moliya bozorida kreditor yoki qarz oluvchi, bozor iqtisodiyoti faoliyatini 
tartibga soluvchi va tashkilotchi vazifasini bajaradi; 
- tashqi sektor bu mamlakat xalqaro savdo, kapital harakati orqali o‛zaro 
aloqada bo‛lgan dunyoning barcha boshqa davlatlarini birlashtiradigan, oqilona 
harakat qiluvchi makroiqtisodiy agentdir. 
Mikroiqtisodiy tahlil obyekti bo‛lib alohida tovarlar bozorlari, resurslar 
bozorlari, ulardagi talab va taklif hisoblansa makroiqtisodiyotda milliy 
iqtisodiyot darajasida mehnat, pul, tovarlar va xizmatlar bozorlarining o‛zaro 
munosabatlari va o‛zaro ta’sirini tahlil qilinadi.