|
Фойдаланилган адабиётлар
1.
Ахмедов С. ва бошқалар 6-синф адабиёт дарслиги. Т:. “Шарқ”.2017 йил
2.
Йўлдошев Қ. ва бошқалар 7-синф адабиёт дарслиги. Т:. “Шарқ”.2017
йил.
"Prospects of Development of Science and Education" Conference Proceedings
27 July 2020
www.openscience.uz
142
ABDULLA QAHHORNING "ANOR"HIKOYASIDA PREDMETLAR
TAHLILI
Karimova Nargizaxon Zokirjon qizi
Farg'ona davlat universiteti
nargizakarimova9898@gmail.com
Annatatsiya:
Ushbu maqolada "Anor" hikoyasidagi predmetlarning asar
mohiyatini ochib berishdagi roli va ularning asar umumiy g'oyasiga ta'siri haqida
ma'lumotlar keltirilgan.
Kalit so'zlar:
Zanglagan qozon, yaktak, tuguncha, eshik, keli, kelisop.
Xalqimiz tarixiga nazar tashlaydigan bo'lsak ochlik, hisobsiz qiynoq, kamsitish,
xo'rlanish va h.k kabi qalbni tirnaydigan hodisalar gavdalanadi. Yozuvchi Abdulla
Qahhor o'zining "Anor"hikoyasida ana shunday mash'um kunlardagi ahvol haqida
to'xtalib o'tgan. Asar qahramoni Turobjon boshqorong'u xotiniga anor topib berish
uchun ko'plab mashaqqatlarga duch keladi. Hatto yaktagi eshik qalamiga ilinib
yirtiladi. Asardagi eshik qalami orqali faqat o'zini o'ylaydigan, nochor vatandoshlari
ahvoliga qayg'urmaydigan, aksincha, uning bor -yo'g'iga ham ko'z olaytiradigan tanti
boylar yoritilgan.
Tuguncha-ertangi yorug' kunlarga umid. Tuguncha hali ochilmagan, uni ichida
nima borligi aniq emas. Agar bu safar Turobjonning xotini istagan narsa kelmagan
taqdirda ham kun kelib bu tuguncha anorlarga to'la bo'ladi, bo'ldi ham. Ha, bu o'sha
xalqimiz orzuqib kutgan ozodlik, tinchlik, barkamollikka bo'lgan kuchli umid belgisi.
Qozonning zangi chiqib qoraygan go'jaga qattiq ham rang kirgizolmagan
darajada ahvolning og'irligi yozuvchi tomonidan mahorat bilan yoritilgan.Metall
ishlatilmaganligidan, uzoq muddat bir joyda turaverganidan zanglaydi.Ancha vaqtdan
beri o'choqqa osilmagan qozon zangining rangi bejiz emas.
To'kilgan go'ja mushukka ham maqul kelmay shikoyatomuz miyovlaydi. Oddiy
uy hayvoniga yoqmaydigan go'ja bilan to'la keli bu o'rnida ro'zg'or ramzi bo'lib, u
ham qulash arafasida.
Xo'jayini bergan asalari uyasi xotiniga yoqmaydi. U o'zgalar bergan asal
mazasini emas, donalari zich joylashgan, ustiga oq mato yopingan, sirti po'stloq bilan
qoplangan anor istaydi. Bu holat sobiq ittifoq o'zini qancha yaxshi ko'rsatishga
urinmasin(anor timsolida) xalqimiz o'z erkiga intilaverganligiga qiyoslansa
yanglishmagan bo'laman nazarimda. Yulduzlar ham qora osmondan xira nur tarqatib
turadi. Shunday tunda mushak otilib Mullajon qozi bog'ida beshik to'yi qiladi. Uning
bog'i anorlarga to'la.
"Prospects of Development of Science and Education" Conference Proceedings
27 July 2020
www.openscience.uz
143
Anor- erkin millat ramzi. Chegaralari mustahkam (anor po'sti), aholisi mehmon
do'st, inoq (anor zichligi), bir-birini dushman qo'liga tutib bermaydigan, aksincha,
ulardan himoya qiladigan(anor pardasi) mustahkam davlat belgisi.
Asar voqealarini kuzatar ekanmiz yozuvchi mahoratiga tan bermaslikning iloji
yo'q. Asar epigrafiga tanlab olingan
Uylar to'la non, och-nahorim bolam
Ariqlar to'la suv, tashnayi zorim bolam
o'tmishdagi gapi ham asar voqealarining naqadar haqqoniyligiga isbot bo'la
oladi. Hayotiy pozitsiyalarga yo'g'rilgan bu asar xalqimizning 30-yillardagi og'ir
turmush tarzidan xabar beruvchi tirik tarix. Manman, faqat o'ziz manfaati yo'lida
yashovchi qalbi insof suvi bilan sug'orilgan nobakorlar , ming afsuski, hamma vaqt
jamiyat rivojiga tushgan o't bo'lib qolaveradi. Yozuvchi o'z asarlarida doim mazlum
xalq holiga achinish, tovlamachilar kirdikorlarini fosh qilish, jamiyatdagi qoloq
aqidalardan voz kechish kabi turli mavzularni yoritishga uringan. O'sha davr nuqtayi
nazaridan gapiradigan bo'lsak bir qaraganda hammasi yaxshi, xalq farovon hayot
kechiradigandek tuyuladi. Bu qarashlar faqat qog'ozlar aks etgan xolos. Zamona
boylaridagina ana shunday turmush tarzini uchratish mumkin. Bu kabi dunyoning
besh kunlik rohat -farog'atiga uchib o'zligidan kechgan boylar bir dona anorga zor
bo'lib o'tirgan kambag'al Turobjon holiga achinarmidi? Yo'q, qalbini shayton libosi
bilan o'ragan kaltafahmlarga rahm-shavqat , insof degan umuminsoniy tushunchalar
yot.
Nochor xalq kunlab, oylab issiq ovqat ko'rmay kun kechiradi. Qozoni zanglab
ketgan kambag'al mushuk yemagan taomga shukr qilib o'tiradi. Badiiy adabiyotda
qozon oila, ro'zg'or belgisi. Ana shu qozonni qaynataman deb ba'zi kambag'al
odamlar nochorlikdan o'g'rilik qilishga majbur bo'ladi. Bunday majburlik oilani
boqishdan o'zga maqsad uchun emas. Asar bosh qahramoni Turobjon ham o'sha
anorlarni o'g'liga beshik to'yi qilayotgan Mullajonning bog'idan biror g'aliz maqsadda
olmagani barcha o'quvchilarga ayon. U anorni olib kelgan, ammo yuragida qattiq
qo'rquv, vijdon azobi yotadi. Mullajondan o'sha anorlarning bittasini so'raganida
bermasmidi? Afsuski ha.
O'rta asr tarixidan ma'lumki, yuqori tabaqa vakilllari quyi qatlamga huddi ular
boylar uchun qaram qilib yaratilgandek qarashgan. Shuning natijasi o'laroq azal-
azaldan kambag'al xalq ezilib keladi. Dard, alam -inson qalbini tirnaydigan,
kuydirguvchi o't. Yetishmovchilik aynan Turobjon qalbiga tushgan ana shu o't.
Yozuvchi Abdulla Qahhor asarlari ana shunday xalq dardini sodda tilda ravon
ifoda etish bilan mudom e'tibordan tushmaydi. Achchiq tarix haqiqatiga yo'g'rilgan
bunday asarlar xalq matonati, sabrini ko'rsatib turuvchi oyna. Turobjon ham xotiniga
to'kin-sochin hayot barpo qilgisi keladi, ammo boy boyga soy soyga boqqan
jamiyatda uning halol mehnat qilib topgan ozgina puli ro'zg'orning qaysi yirtig'ini
"Prospects of Development of Science and Education" Conference Proceedings
27 July 2020
www.openscience.uz
144
yamashga ham yetardi. Xotiniga achchiq so'z aytib yuragini tirnash uning uchun
havas emas edi, ammo kamchiliklar keltirgan g'azab uni gijjijlaydi. G'urur esa uni
bosh egishga qo'ymaydi. Vijdon qiynaladi.
Yozuvchi tomonidan ishlatilgan asar mohiyatini anglab yetishga yanada yordam
beradigan predmetlar mohiyat bilan bir qatorda uning hayot tandiridan uzilganday
qilib o'quvchi mehrini qozonishga katta hissa qo'shadi. Ular orqali kosa tagida
nimkosa qabilidagi gapni tushunish yanada yorqinlashadi.
Masalan, kiyilganiga hali ko'p bo'lmagan yaktak yirtilishi bu soxta vadalar
evaziga qurilgan jamiyatning tezda qulashiga nishona desam yozuvchi ichki
g'oyalariga yaqin bo'ladi nazarimda.
Xulosa o'rnida shuni aytish mumkinki, Abdulla Qahhor o'z asarlarida xalq
manfaatlarini ifoda etishning eng oddiy usulidan murakkab( asar salohiyatiga
nisbatan) asarlar yaratgan. Xalq ichida yurib o'z boshidan kechirgan kimlarni
qog'ozga tushirgan. Qog'ozdagi voqealar shunchaki bayon etilgan matn emas,
aksincha, ro'y bergan hayot haqiqati. Bunday haqiqatni yoritib berish uchun yozuvchi
o'tmish sarlovhalarini insoniy tuyg'ular bilan anglab yetmog'i lozim.
Yaktakning bexos yirtilganidan tortib anorlarni sochilib ketganigacha bo'lgan
voqealarni ko'z o'ngimizga keltirib berolgan yozuvchi mahoratiga tahsin aytsa arziydi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
