―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
42 
www.academiascience.uz
статистик системаларнинг макро ва микроҳолатлари, статистик мувозанат, 
молекуляр ҳаос ҳақида гипотеза, микроҳолатларнинг тенг эҳтимоллиги 
тўғрисидаги гипотеза, макроҳолатлар эҳтимоллиги, термодинамиканинг иккинчи 
қонунининг статистик кўриниши, статистик шаклдаги мувозанат ҳолат 
принципи, молекулаларнинг тезликлар бўйича тақсимотининг тавсифи. 
Академик лицейларнинг физика курсининг молекуляр физика бўлими 
дастурига қуйидаги мавзуларни киритишни тавсия этамиз
1. Термодинамиканинг иккинчи қонунини статистик моҳиятини чуқурроқ 
ўрганиш . 
Ўқув дастурига термодинамиканинг иккинчи қонунини ўрганишни 
киритиш ўқувчиларни иссиқлик жараѐнларининг асосий термодинамик хоссаси-
уларнинг қайтмас жараѐн эканлиги билан таништиришни назарда тутади. 
Иссиқлик жараѐнларининг қайтмаслигини тушунтириш учун статистик 
табиатини тушунтириш керак. Таъкидлаш керакки АҚШ, Япония ва бошқа 
ривожланган мамлакатларда ўрта мактабларда термодинамиканинг иккинчи 
қонуни статистик талқинлар асосида ўрганилади.
Термодинамиканинг иккинчи қонунини физикавий моҳияти эҳтимолий – 
статистик тасаввурлар асосида очилади, бу қонуннинг қўлланилиш чегарасини 
аниқлаш учун қайтувчи ва қайтмас жараѐнларнинг фарқини аниқлаш талаб 
этилади. 
2. Газларда молекулаларнинг тезликлар бўйича тақсимот қонуни – 
Максвелл тақсимотини миқдорий ва мазмунан такомиллаштирилган ҳолда 
ўрганиш. 
Ўқув дастурига Максвелл тақсимотини миқдорий ўрганишни киритиш 
орқали 
ўқувчиларда 
молекулаларнинг 
тезликлар 
бўйича 
тақсимоти, 
молекулаларнинг ўзаро тасоддифий тўқнашуви, молекулалар орасидаги 
тўқнашувнинг уларнинг тезликлар бўйича тақсимотининг характерини 
ўзгартирмаслиги, иссиқлик мувозанатининг молекулаларнинг тезликлар бўйича 
тақсимоти билан аниқланиши, заррачаларни маълум тезликлар интервалида 
аниқлаш эҳтимоллиги, шу эҳтимолликнинг тақсимот функцияси билан 
боғланиши каби статистик тушунчалар моҳиятини тўлақонли ўргатиш мумкин 
бўлади.