―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
242 
www.academiascience.uz
киритилмаган. Чунки улар ўз хонадонларининг оила аъзолари ҳисобланишган. 
Истисно тариқасида ота томон ака-укаларнинг қизи оиланинг тўла хуқуқли 
аъзосига айланган
6
Зардуштийларнинг оила таълимоти асосини ҳаѐтнинг давомийлиги, 
наслнинг асллигини таъминлаш ва аввало оила қандай негизга қурилганлиги 
масаласи ташкил этади. Оилани ташкил этиш эса даставвал никоҳ билан 
боғлиқдир. ―Авесто‖нинг Вендидод қисмида оила бутунлигини сақлаш, никоҳ 
тузиш тартиблари, никоҳнинг бекор қилиниши сабаблари ва шартлари анча 
батафсил баѐн қилинган : 
―- икки киши, хоҳ диндош, хоҳ биродар, хоҳ дўст бир-бирови билан нима 
хусусда паймон боғласалар-бири иккинчисининг хонадонидан ўзига хотин 
танласа, сўзсиз унинг талаби қондирилиши лозим‖
7
ѐки : «мен бу сўзларим 
билан куѐв танламоқчи бўлган болиға қизларга ва сиз икки танга ҳам насиҳат 
қиламан. Менинг ўгитларимга қулоқ солинглар ва уни ҳақиқатда хотирангизга 
жо қилингва ўз динларингизни топинглар-да, уни амалда жорий этинглар»
8
Бунга кўра никоҳ зурриѐд қолдириш учун учун иродаси муштарак икки танни 
қовуштиради. У йигит ва қизнинг бир-бирини чуқур ҳурмат қилишига 
асосланган бирлигидир. 
Қадимги аждодларимизда балоғат ѐши 15 ѐш ҳисобланиб, оила қуришга 
имконияти ва қобилияти бўлган ҳар бир йигит оила қуриш ва ўзидан зурриѐд 
қолдиришга мажбур бўлган. Имконияти бўла туриб, уйланмай юрган йигит 
бадном қилиниб, темир камар боғлаб юрса, балоғатга етган қиз бола умуман 
турмушга чиқишни истамаса қопга солиниб йигима беш дарра калтакланиш 
билан жазоланган ва дармонгоҳ ҳузуридаги дори тайѐрлаш корхонасига ишга 
жалб этилган. ―Кимнинг хотини бўлса, у хотинсиз ва дунѐдан фарзандсиз 
ўтаѐтган кимсадан яхшироқдир ―
9
Лекин оила масаласида ѐшлар эрки паймол қилинмаган. Қиз болани 
турмушга бериш ота-она измида бўлса ҳам, никоҳ олдидан унинг розилиги 
сўралган. 
Шунингдек, 
―Кадхудо(эр), 
кадбону(хотин) 
машваратисиз, 
розилигисиз, қизини эрга бериш ҳуқуқига эга бўлмаган‖
10
. Бу ўринда оила 
аҳллиги, яқинлар ўртасидаги илиқ мунособатлар, ўзаро ҳурмат, хусусан 
аѐлларга эҳтиром ва улар эркини ҳимоя қилиш зарурлиги юксак ахлоқий 
тамойил сифатида эъзозланган : 
―- Қўй, никоҳга интиқ бўлган ғайратли қизлар, 
Сўрасинлар зор-интизор кутган кунларин