Ilm-fan va ta’limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va

“UzACADEMIA” scientific-methodical journal
 
 
 
 
136 
www.academiascience.uz
kompetensiyaviy yondashuvdan foydalanib, talabalarga matematik tushunchalarni 
hayotiy bog‘liqliklar asosida o‘qitish va o‘rgatishni tashkil qilish bugungi kunda 
ta‘limning asosiy omilidir. 
Kompetensiya (lot.competo - erishyapman, munosibman, loyiqman) –u yoki bu 
sohadagi bilimlar, tajriba. ― Competence‖ so‘zi ― to compete‖ so‘zidan kelib chiqqan 
bo‘lib, ―musobaqalashmoq‖, ―raqobatlashmoq‖, ―bellashmoq‖ degan ma‘noni 
bildiradi. So‘zma-so‘z tarjima qilinsa ―musobaqalashishga layoqatlilik‖ ma‘nosida 
keladi. Ilmiy pedagogik, psixologik manbalarda berilishicha, kompetensiya, 
kompetentlilik o‘ta murakkab, ko‘p qismli, ko‘pgina fanlar uchun mushtarak bo‘lgan 
tushunchalardir. Shu boisdan uning talqinlari ham hajman, ham tarkibiga ko‘ra, ham 
ma‘no, mantiq mundarijasi jihatidan turli-tuman. Atamaning mohiyati shuningdek, 
"samaradorlik","moslashuvchanlik", 
―yutuqlilik", 
―muvaffaqiyatlilik", 
"tushunuvchanlik", ―natijalilik", "uquvlilik‖, "xocca", xususiyat‖, sifat", "miqdor" 
kabi tushunchalar asosida ham tavsiflanmoqda. Shunga ko‘ra ta‘lim 
kompetensiyalarini tasdiqlangan standartda keltirilgan ta‘rif bo‘yicha qabul qilamiz: 
•bilim—o‘rganilgan ma‘lumotlarni eslab qolish va qayta tushuntirib berish; 
•ko‘nikma—o‘rganilgan bilimlarni tanish vaziyatlarda qo‘llay olish; 
•malaka—o‘rganilgan bilim va shakllangan ko‘nikmalarni notanish vaziyatlarda 
qo‘llay olish va yangi bilimlar hosil qilish; 
•kompetensiya—mavjud bilim, ko‘nikma va malakalarni kundalik faoliyatda 
qo‘llay olish qobiliyati.
Kompetensiyaviy yondashuvga asoslangan o‘qitishning asosiy mohiyati 
fanlardan tashkil etilgan ta‘lim-tarbiya jarayonida o‘quvchilar tomonidan egallangan 
bilim, ko‘nikma va malakalarni o‘z shaxsiy hayoti davomida, shuningdek, kelgusida 
kasbiy va ijtimoiy faoliyatlarida qo‘llay olish kompetensiya¬larini shakllantirishga 
yo‘naltirish sanaladi. Ma‘lumki, ta‘lim-tarbiya jarayoni orqali o‘quvchilarda tayanch 
kompetensiyalar, jumladan, kommunikativ, axborot bilan ishlay olish, shaxs sifatida 
o‘z-o‘zini rivojlantirish kompetensiyasi, ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi, 
umummadaniy 
kompetensiyalar, 
matematik 
savodxonlik, 
fan 
va 
texnika 
yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyalarini tarkib 
toptirish vazifasi yuklatilgan. Ta‘lim-tarbiya jarayoniga kompetensiyali yondashuv 
o‘qitish maqsadlari¬ga erishish uchun ta‘lim mazmunini boyitish o‘quv jarayonini 
innovatsion texnologiyalar asosida tashkil etish va natijalarini tahlil etishga imkon 
beradigan umumiy prinsiplar yig‘indisi sanaladi. Ular jumlasiga quyidagilarni 
nazarda tutish zarur: 
•Talabalarning mustaqil hayotdagi turli faoliyat va yo‘nalishlardagi 
muammolarni o‘zlashtirgan bilim, ko‘nikma va malakalar, o‘zlarining hayotiy 
tajribalari, kuzatishlari, shaxsiy xulosalariga asoslanib hal etish, muammoli 

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA 
YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 2
4
-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI