Ilm-fan va ta’limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va

 
3.Ivanov D.A. Zamonaviy ta'lim sohasidagi kompetensiya va malakaga 
asoslangan yondashuv.- Moskva: Chistye Prudy, 2007.
 
4. Internet resurslari: ziyonet.uz. pedagog.uz. 

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA 
YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 2
4
-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
“UzACADEMIA” scientific-methodical journal
 
 
 
 
138 
www.academiascience.uz
LINGVOMADANIYATDA REALIYANI IFODALOVCHI BIRLIKLAR
 
 Mengpo‗latova Hafiza
Termiz davlat universiteti magistranti
 elektron pochta: [e-mail] 
 
 
Tayanch so‗zlar:
 lakuna, realiya, milliy realiyalar, areal, levirat, sororat, urf-
odat, muqobilsiz leksika
Tilshunoslik ilmlarini o‗rganishda tillararo aloqaning alohida o‗rni bor. Bunda 
boshqa bir xalq tili va madaniyatiga oid bo‗lgan so‗zlarning ma‗nosini to‗gri 
tushunish muhim. Chunki, ma‗lum bir so‗z boshqa tilda o‗zgacha ma‗no-mazmun 
ifodalashi, yoki umuman mavjud bo‘lmasligi mumkin. Bunday so‘zlar tilshunoslikda 
lakunalar
deb yuritiladi. Lakuna 
lingvomadaniy 
birliklar 
orasida 
muqobilsiz 
leksikaning eng yorqin misoli bo‗lib, unda millliy madaniyat elementlari namoyon 
bo‗ladi. Bunday so‗zlar, odatda, boshqa tillarga tarjima qilinmaydi. Lakuna 
ifodalaydigan tushunchalar tarjima qilinayotgan tilda mavjud bo‗lmaganidan, o‗zga 
tillarda muqobiliga ega emas: bu lingvomadaniy jarayonning tabiiy qonunniyatidir
30
. 
Lakunalarning asosiy qismi milliy oʻziga xos soʻzlar boʻlib, ular 
realiyalar 
deyiladi. 
Milliy realiyalar – bu muayyan xalqning hayoti, turmushi, madaniyati, 
ijtimoiy-tarixiy taraqqiyoti uchun xarakterli bo‗lgan predmetlar, hodisalar va 
obyektlarni nomlovchi, boshqa xalqlar uchun unchalik tanish bo‗lmagan yoki begona 
bo‗lgan, ularning tillarida aniq muqobili bo‗lmagan, milliy koloritini ifodalovchi 
so‘zlar yoki so‘z birikmalari; muqobilsiz leksika turlaridan biri 
31
.
Realiyalarga milliy 
taomlar, kiyim-kechaklar, milliy cholg‗u asboblari, ro‗zg‗or 
anjomlari, nomlar, taxalluslar, laqablar, shahar va qishloqqa xos xususiyatlar, 
me‗morchilik, geografik nomlar, tabiat manzaralari, hayvon va o‗simliklarning 
nomlari, daraja, unvon, tabaqa 
va boshqa etnografik belgilarni bildiruvchi so‗z va 
iboralar kiradi. O‗zbek lingvomadaniyatidagi milliy realiya ko‗rinishlari boshqa 
dunyo xalqlari madaniyati va milliyligidan o‗ziga xosligi bilan ajralib turadi. 
O‗zbekiston xalqini turli millat va elat vakillari tashkil etadi. Ular bir hududdda ko‗p 
asrlardan buyon yonma-yon yashab, qarindoshlik rishtalari bilan bog‗langan 
bo‗lsalarda, o‗ziga xos urf-odat va marosimlari bilan farqlanadi. Xususan, 
respublikamizning qadim Surxondaryo vohasi o‗zining etnografik makon ekanligi, 
aholisining o‗ziga xos madaniyati, urf-odatlari, marosimlari bilan boshqa 
30
Kurbanazarova N.SH. Surxondaryo vohasi to‘y marosimi etnografizmlarining semantik tabiati va 
lingvomadaniy tadqiqi. Fil.fan.bo‘yicha fals.dok.diss. – Termiz, 2021. – B. 39. 
31
Худойберганова Дурдона. Лингвокультурология терминларининг қисқача изоҳли луғати. – т.: 
‖Турон замин зиѐ‖, 2015. -32 б.

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA 
YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 2
4
-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI