Ilm-fan taraqqiyotida zamonaviy metodlarning qo‘llanilishi

ILM-FAN TARAQQIYOTIDA ZAMONAVIY METODLARNING QO‘LLANILISHI 
27.9.2021 
www.academics.uz 
104 
[18. 212.]
 
(форс тилидан ўзлашган) шаклида қўлланган ва 
ўт, ўтлоқ, гиёҳ 
маъносини ифодалаган. Демак, 
гиёҳ 
сўзини ҳам субстрат қатламга оид 
дейишимиз мумкин.
Гўшт. –гов 
компоненти
 
билан боғлиқ “Авесто”да 
gau-sta, gau-sti
сўзи 
қўлланган бўлиб, 
гўшт, чорва маҳсулоти
маъноларини ифодалаган. Ўрта форс 
тилида бу сўз кейинчалик 
gost
тарзида, ҳозирги форс тилида 
gust
, тожик 
тилида 
gust
, бахтиёрийда 
güst, 
курдийда 
gost
, гуронийда 
güst
, белужийда 
göst, 
gözd
, ормурийда қўлланувчи 
gäka – гўшт
сўзи ҳам айни биз таҳлил қилаётган 
гов 
билан боғланади. Юқорида таҳлил қилинганидек, 
y
ҳодисаси туфайли 
бу сўз парачийда 
yus
, пуштуда 
ywása 
(кўпликда 
ywási
), мунжонийда 
yüs
, 
йидгада 
yus 
шаклида қўлланган ва 
гўшт, мускул
маъносини ифодалаган. 
Демак, рус тилидаги 
мяса, мускул
сўзлари пайдо бўлишида ҳам авестовий 
gau-
sta 
асос вазифасини ўтаган.
Ғовуш. 
Хоразм шеваларида 
ғовуш
сўзи қўлланади ва чорвага мослаб 
ўстирилган макка, жўхори каби ўсимликларнинг танаси қотирилмасдан ўриб 
олинган ўтни англатади. Бу сўз ҳам аслида икки қисмдан иборат. Аввалги қисм 
gau – мол, чорва
маъноларини англатса, иккинчи қисм
 fsha – 
емиш маъносини 
англатган. Кўриниб турибдики, 
гов 
сўзи бугунги кўплаб жаҳон тилларида 
турли фонетик вариантларда ёки компонент ҳолатида кенг истеъмолда бўлиб 
келмоқда.
Юқоридагилардан шуни хулоса қилиш мумкинки, ўзбек тилининг 
луғат таркибида субстрат қатламни ўрганиш кўплаб сўзларнинг қайси тилдан 
ўзлашганини, кўплаб сўзларнинг аслида туркий тил луғат қатламига мансуб 
эканлигини ойдинлаштиради.