Ilm-fan taraqqiyotida zamonaviy metodlarning qo‘llanilishi

ILM-FAN TARAQQIYOTIDA ZAMONAVIY METODLARNING QO‘LLANILISHI 
27.9.2021 
www.academics.uz 
101 
ҳўкиз, шохли чорва маъноларини ифодалаган. Бу сўз қадимда баъзи атоқли 
отлар таркибида ҳам қўлланган ва илоҳийлик маъносини берган. Чунки баъзи 
қадимги кўпхудолик динлари эътиқодларига кўра сигир ёки ҳўкиз 
илоҳийлаштирилган ва айрим маъбудлар шу қиёфада тасвирланган. Шу 
сабабли 
Gaubaruva-, Gaumäta-, Gautama 
(Сидҳарта Гаутама – Будда) 
номларида бу сўзни компонент сифатида қўллангани ғайритабиий ҳолат эмас. 
Чунки “Авесто”да 
gaotǝma
илоҳалардан бирининг номи сифатида тилга 
олинган [1. 481.]. Бу сўз қадимги форс тилида 
gautama
шаклида истифода 
этилган. Қолаверса, авестовий 
gavayan
сифати 
илоҳий, илоҳларга хос
маъносида қўлланган. Суғд тилида бу сўз 
y'w
, 
yw
шаклида қўлланган ва ҳўкиз, 
шохли чорва маъносини ифодалаган [6. 161.]. Яғноб тилида бу сўз 
yow
[7. 126.] 
шаклида, хорват тилида 
y'w-
, 
ywk [удк],
скиф тилида 
gau-
, осетин тилила 
qüg / 
yog 
тарзида қўлланган ва мол, ҳўкиз шохли чорва маъносини ифодалаган. 
Бақтрия тилида 
y"w,
пуштуда 
ywä, 
кўпликда 
ywawi, ywagáni), ywayáy, 
мунжонда 
yówa
, йидгада 
yavo, yawo
, 
yövö, yowo
тарзида қўлланиб, мол, сигир 
маъносини билдирган. Бундан хулоса қилиш мумкинки, 
г-й
фонетик алмашиш 
ҳодисаси туфайли 
гов 
сўзи айрим шарқий тилларда 
yw
шаклида ҳам истифода 
этилган.
Ёва.
Хоразм шевасидаги 
(паншаха) 
сўзи пайдо бўлишига ҳам айни биз 
таҳлил қилаётган 
yw, yowo 
(шохли чорва) сўзининг кўчма маъно ҳосил қилиши 
асос бўлган. Шуғнан, рушан, хуф тилларида гов сўзи 
föw
, 
zäw,
бартангда 
zaw
, 
capикўлийда 
zew
, 
zaw
тарзида қўлланади ва сигир, ҳўкиз, шохли чорва 
маъноларини ифодалайди. Демак, шуғнон-рушон тиллар гуруҳида 
z
фонетик қонунияти
 
амал қилади. Чунки бу тиллар гуруҳида 
а
унлиси олдида 
келган 
г 
ёки
 й
талаффузда 
з 
кўринишини олиши кузатилмоқда. Язғулом тилида 
yew 
ҳўкиз маъносида қўлланган бўлса, ишкашимда 
уи,
ōyūi
, 
uyūi
, 
uуū
сигир, 
мол маъносини ифодалайди [18. 207.]. Қадимги туркий тилда ҳам 
uy, uyi 
сигир, 
мол, чорва маъноларида қўлланган. Демак, 
uy, uyu, ōyūi < yavo, yawo, yövö < 

---