Ilm-fan taraqqiyotida zamonaviy metodlarning qo‘llanilishi

ILM-FAN TARAQQIYOTIDA ZAMONAVIY METODLARNING QO‘LLANILISHI 
27.9.2021 
www.academics.uz 
97 
асоси қўлланиб, 
ювош отни минган, жаҳлдор от минган 
сингари маъноларни 
ифодалаган.
 
Скиф-сармат тилида ҳам 
aspa 
от маъносини ифодалашдан 
ташқари, 
Аσπαχος, Аσπουργος, Вορασπος
[16. 157, 196, 213.] каби бир қанча 
антропонимлар таркибида учрайди. Хорват тилида ҳам 
sp, sb
[2. 83, 89.] от, 
айғир маъноларини ифодалайди. Қадимги бақтрия тилида ҳам 
aspa 
сўзи 
от, 
айғир
маъносини ифодалаган. Шунингдек, бақтрия тилида бу сўз 
Irooaspo < 
druṵa-aśṵa 
[4. 220.] сўзларида компонент сифатида ҳам учрайди ва 
отга куч 
ва соғломлик ҳадя этувчи илоҳ 
маъносини ифодалайди ва у илоҳалардан 
бирининг номи сифатида истифода этилган. Пушту тилида ҳам бу сўз 
as, ās 
тарзида қўлланган ва 
бия
маъносини ифодалаган. Сўнгги товуш 
р 
эркак 
жинсига оид антропонимлардагина тикланиб 
asp, aspa 
ёки 
áspa
шаклида 
қўлланган ва айғир, от маъносини англатган. Шунингдек, айрим эроний 
диалектларда ҳам бу сўз турли фонетик вариантларда истифода этилмоқда, 
хусусан, вазирийда 
wōs айғир 
маъносини билдирса, 
wōspa
бия
мазмунини 
англатади, афридийда 
wẳs
музаккар жинсни, 
wẳspа 
эса муаннас жинсни 
англатади.
 
Ванецийда 
ās, 
мунжонийда 
yosp, 
юдгада 
yẵsp, 
язғуломийда 
asp,
ишкашмийда 
asp
, хотансаксда 
aśśa 
шаклида қўлланади. Демак, 
śṵ 
ўзаги
 
хотан-
саксга śś [18. 244.] тарзида фонетик ўзгариш асосида етиб келган. 
Sp 
ўзагининг 
тарқалиш ареали бугунги кунда жаҳон тилларида жуда кенг бўлиб, рус 
тилидаги 
спешить, спешка 
(тез, шошилинч)
 
каби сўзларда, инглиз тилидаги 
speed 
(тезлик)
, 
француз тилидаги
 speed 
(тезда, тезликда) каби сўзларда у ҳамон 
яшаб келмоқда.
Қолаверса, “Авесто”да
aspa
ўзаги қатнашган 
aśṵa-bāra
бирикмаси 
қўлланган бўлиб, 
отга миниб олган одам
маъносини ифодалаган. Бу сўз 
қадимги форс тилида 
asabāra
[8. 173.] тарзида қўлланган бўлиб суворий 
маъносини ифодалаган. Оссур ҳамда аккад тиллари орқали мидия тилига ҳам 
бу сўз ўзлашган ва 
aspabāra
[3. 106.] тарзида қўлланган. Ўрта форс тилида бу 
сўз 
{'swb'l, 'spw'l
} ўзаклари асосида 
asvār 
[12. 33.]
 
шаклида қўлланган ва 

---