Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

Фоизларни акс эттиришда йўл қўйилган хатолар молиявий натижалар
шаклланишигатаъсиркўрсатади.Аудиторкорхонанингўзмаблағманбаларининг
ҳисобигаҳисобданўчирилганқуйидагидалилларнианиқлашилозим:
*
Ўзбекистон Республикаси Марказий Банки ҳисоб ставкалари пасайган
ҳолда,кредитучунфоизларнингунданошганқисми(
агаршартномадафоизлар
ўзгаришикўздатутилмаганбўлса)
;
*
жорийфаолиятучунолинганкредитларбўйичаучтапунктгаоширилган,

---

ҳисоб ставкасидан ошган фоизлар, ҳамда валюта кредитлари бўйича
белгиланганставкаларданошганфоизлар;
Шундай қилиб, кредит шартномаларини текшириш чоғида аудитор
қуйидагиларгаэътиборқаратишилозим:

кредитларбўйичафоизставкаларинингҳажми;

кредитлар бўйича фоизлар ставкасининг Ўзбекистон Республикаси
Марказий Банки қайтадан маблағ билан таъминлаш (
ремолиялаштириш)
ставкасиганисбати;

кредит шартномалари бўйича фоизлар ставкаларини Ўзбекистон
Республикаси Марказий Банки қайтадан маблағ билан таъминлаш
ставкаларинингўзгаришигабоғлиқ ҳолдаўзгартириш кўздатутилганлиги.Бу
«Харажатлар таркиби … тўғрисидаги Низом»га мувофиқ Ўзбекистон
РеспубликасиМарказийБанкикредитларибўйичаянгиданўрнатилганставкалар
янгидан тузилган ва муддати ўзайтирилган шартномаларга,ҳамда ҳисоб
ставкаларинингўзгаришикўздатутилган,олдинтузилганшартномаларгаҳам
қўлланилади.Мазкурқоидакапиталхаражатларнимаблағбилантаъминлаш
учунолинганкредитларгақўлланилмайди.
Корхоналарамалиётида,ЎзбекистонРеспубликасиМарказийБанкиҳисоб
ставкасини кредит шартномасида бегиланган фоиз ставкаларидан
пасайтирганида, Ўзбекистон Республикаси Марказий Банкининг янгидан
белгиланганставкасиданошганқисмини,кўрсатилганфоизларниўзманбалари
ҳисобигаҳисобданўчириб,ўзманбалариҳисобигаолибборишҳоллариучрайди.
Бундакорхонаўзфаолиятинатижаларинишакллантириштамоилларинибузади.
Хорижий валютадаолинган кредитларгадоирмуомалаларни бухгалтерия
ҳисобида акс эттириш тартиби миллий валютадаги яъни сўмда олинган
кредитларниаксэттиришгаўхшаш.Аммобундайкредитларнитекшириш чоғида
аудиторуларнинголиниш хусусиятлариниҳисобгаолишилозим.Чунки,улар
валюта муомалалари қаторига киритилиб,хусусан,норезидентлардан жалб
қилинганкредитларкўринишидаолинганвалютамаблағларикиримимажбурий
сотилмайди.Бундавалютадаолинган кредитлар бўйичакурстафовутларини
аниқлашвааксэттиришнингтўғрилигинитекширишзарур.
Курстафовутлариниҳисоблаш «Четэлвалютасидаамалгаошириладиган
муомалаларнибухгалтерияҳисоби,статистиквабошқаҳисоботдааксэттириш
ТАРТИБИ»гамувофиқамалгаоширилади.
Шунингдек,аудиторкредитларнингтурларибўйичасчётларрежасинингтўғри
қўлланилишини,ушбусчётларбўйичасинтетиквааналитикҳисобнингқандай
ташкил этилганлигини,аналитик ҳисоб маълумотларининг синтетик ҳисоб
регистрлариваБошдафтармаълумотларигамослигинитекширади.
Аналитик ҳисобнинг ташкил этилиши ҳар бир шартнома бўйича ва
кредитларнингтурларибўйичатекширилади.
б)Қарзларбўйичаҳисоб-
китоблараудити.
Бозориқтисодиётишароитидакорхоналарбанккредитлариданташқарибошқақарз
берувчиларнингмаблағлариниҳамжалбқилишимкониятлариданфойдаланишлари
мумкин.
Масалан, бошқакорхоналарданқарзолиш, қимматлиқоғозлар
(
облигациялар)
чиқарибсотиш,
молиявийвекселберишвашукабилар.
Лекинмолиявийвекселкўринишидагиқарзданфойдаланишмаълумдоирадагиинве