Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

харажат қилинадиган моддий бойликларнингҳақиқий таннархини аниқлаш
чоғида ишлаб чиқариш заҳираларини баҳолашнинг қуйидаги усулларидан
фойдалаништавсияқилинади:
1.
Ўртачатаннархибўйича(
AVECO)
;
2.
Биринчихаридқилингантаннархбўйича(
FI
FO)
;
Аудитор заҳираларнингмуайян турига нисбатан танланган усулнингйил
давомидаўзгартирилмасданқўлланилганлигигаишончҳосилқилиши,уларни
қўллашнингтўғрилиги,ҳамдаасосланганлигивабошқарувучунфойдалилигини
текширишилозим.
Агаркорхонанингҳисобсиёсатидатовар-
моддийбойликларнибаҳолашнинг
ФИФО(
FI
FO)методибелгиланганбўлса,уҳолдауларойбошигамавжудбўлган
заҳираларқолдиғинингтаннархиниҳисобгаолганҳолда,биринчисотиболинган
заҳираларбаҳосидаишлабчиқаришгасарфланишилозим.Балансдаэсамоддий
бойликларнинг қолдиқлари сўнги сотиб олинган,яъни қимматроқ харид
баҳоларибўйичакўрсатилишилозим.
Агарзаҳираларўртачатаннарх(
AVECO усули)бўйичабаҳоланса,аудитор
заҳираларнингқайсидирбирпартиясинибаҳолашнингтўғрилигини,яъниўртача
баҳонингтўғриҳисоб-
китобқилинганлигинианиқлашиучунбирнечадастлабки
киримҳужжатларинитекширишизарур.
Моддий бойликлар қиймати ишлаб чиқариш сарфларига ҳисобдан
ўчирилишинингтўғрилигиниаудиторқуйидагитоварбалансиформуласибўйича
текширишимумкин:
С
мқ
қЙ
б
ҚК
мб
-Й
о
С
мқ
-ҳисоботдавридасарфланганмоддийбойликларқиймати;
Й
б
,Й
о
-ишлабчиқаришзаҳираларисчётларидагийилбошиваохиригабўлган
моддийбойликларқолдиғинингқиймати(
балансвабош дафтармаълумотлари
асосида)
;
К
мб
-ҳисоботдавридакиримқилинганмоддийбойликларқиймати(
1010-
1090
счётларнингдебетоборотлари)
.
Материалларҳақиқийтаннархихатолашибёкиатайлабоширилганда,тайёр
маҳсулотлар ишлаб чиқариш (
иш бажариш,хизмат кўрсатиш)харажатлари
сунъийравишдакўпаядивамаҳсулот(
иш,хизмат)
ларнисотишданолинадиган
фойда(
даромад)камаяди.Шунингдек,фойда(
даромад)солиғибўйичасолиққа
тортиладиганбазаҳамкамаядияънисунъийравишдасолиқяширилади.
Агаркорхонадаҳисоботдавридавомидабаҳосипасайтирилганматериаллар
бўлса,ёкиуларқисманўзсифатинийўқотганёкимаънавийэскирганбўлса,
бундауларйилохиридаҳақиқийтаннархибўйичаэмас,балкисотиш мумкин
бўлганбаҳодабаҳоланишивабалансдааксэттирилишилозим.Агарудастлабки
тайёрлаш (
сотиболиш)қийматидан пастбўлса,баҳодаги фарқлармолиявий
натижаларгаолибборилади.
Моддий бойликларнинг ишлаб чиқариш ва бошқа мақсадларда
ишлатилишинитекширишучунаудитортехнологикжараёнларнингхусусиятлари,
ҳамдамоддийбойликларниомборданишлабчиқаришгабериш тартибибилан
батафсилтанишишилозим.Чунки,ушбутартиббузилганидакўплабкамчиликлар
ваҳаттосуйистеъмолқилишларюзагакелади.
Моддий бойликларнингишлаб чиқаришгаберилиши,дастлабки вайиғма
чиқим ҳужжатлари асосида тузиладиган,материаллар сарфланиши ҳисобга
олинадиганйиғмаведомостбўйичатекширилади.
6.Моддийбойликларнисотишвабошқачатарздаҳисобданчиқаришгадоир

---

муомалаларнитекшириш.
Аудитор,аввалоишлабчиқариш заҳираларинисотишгадоирмуомалаларни