Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

тўғрисидаги қонунида қимматли қоғозлар бозорида инвестор сифатида
катнашадиганюридикважисмонийшахсларнингҳуқуқларианиқбелгиланган.
Қимматли қоғозлар қандайдир мулк ёки пул суммасига эгалик ҳуқуқини
тасдиқловчи ва мулкий муносабатларни ифодаловчи ҳужжат бўлиб,улар
тегишлиҳужжаттақдимқилинмасдансотилишиёкибошқабиршахсгаберилиши
мумкинэмас.Қимматлиқоғозларнингасосийхусусиятиўзэгаларигамуттасил
ёкибирмарталикдаромадкелтиришидир.
Қимматлиқоғозлариккигуруҳгабўлинади:
1.
Мулккаэгаликқилишмуносабатлариниифодаловчи-акцияларвапайлар;
2.
Кредитмуносабатлариниифодаловчи-облигациялар,оддийваўтказма
векселлар,депозитважамғармасертификатлар,ипотекаларвабошқалар.
Акциялар ўз эгасинингакциядорлик жамияти капиталида қатнашишини
тасдиқлайдиганваушбужамиятфойдасинингмаълум бирқисминидивиденд
сифатида олиш ҳуқуқини таъминлайдиган,жамиятни бошқариш,шунингдек,
фойдани ва жамиятни тугатиш чоғида мулкларни тақсимлашда қатнашиш
ҳуқуқиниберадиганқимматлиқоғозлардир.
Бухгалтерияҳисоботларипортфельинвестициялар,яъникорхонатомонидан
сотиб олинган қарздорлик ва хисса қўшиш ҳақидаги қимматли қоғозлар
тўғрисидақониқарлиахборотберишилозим.
Портфельинвестициялари (
инглиз.Por
t
f
ol
i
oi
nvest
ment
)четэлдагисаноат,
қишлоқ хўжалиги,транспорт,кредитва бошқа корхоналарга қилинган узоқ
муддатли капитал қўйилмалардир.Портфель инвестициялари одатда четэл
акциядорликкомпанияларинингакцияваоблигацияларинисотиболишшаклида
амалга оширилади.Қоидага кўра портфел инвестициялари ҳажми корхона
акциядорлик капиталининг 10 фоизидан ошмаслиги лозим. Бевосита
инвестицияларданфарқлиўлароқкорхонафаолиятиустиданбевоситаназорат
ўрнатишёкиуларгаэгаликқилишҳуқуқинибермайди.Шубиланбиргапортфель
инвестициялари,бошқача қилиб айтганда,молиявий инвестициялар юқори

---

даражадагиликвидлигибиланҳамажралибтуради.
«Портфельинвестициялари»нингўз-
ўзинисуғуртақилиш усуллариданбири
олди-
соттини рўйхатгаоладиган агентларни танлаш вауларнингфаолиятини
муттасил аудиторлик текширувидан ўтказишдир.Бу масалада Ўзбекистон
қимматлиқоғозларбозоринингимкониятларианчачегараланган,чункимуқобил
депозитарийлартармоғиҳалиетарлидаражадаривожланмаган.
Облигация қимматли қоғозлар тури бўлиб,унинг эгаси томонидан пул
маблағлари топширилганлиги ва унга қимматли қоғозлардаги кўрсатилган
муддатдавомидабелгиланганфоиздагидаромадниваунингқийматиниолиш
ҳуқуқини кафолатлайдиган тасдиқловчи ҳужжатдир.Корхона облигациялари
акцияларданфарқлибўлиб,уларнингэгаларигакорхонабошқарувидаиштирок
этишгаҳуқуқбермайди.
Вексель ёзма равишдаги сўзсиз мажбурият ифодаланган гувоҳлик ёки
вексельберувчинингвексельтақдимэтувчигаёкивекселдакўрсатилганшахсга
белгиланган муддатичида маълум суммани ёки уларнингмажбуриятларини
тўлаш учун берилган кўрсатмадир.Шубилан бирга вексель мустақил тўлов
мажбурияти ҳам бўлиб,ҳисоб-
китоб амалиётидаги каби бухгалтерликҳисоби
векселларбўйичақарзларнивекселларнитўловгатақдимэтиш вақабулқилиш
бўйича товар етказиб бериш билан боғлиқ бўлган бошқа турдаги қарз
мажбуриятлариданажралибтуришинибилдиради.
Оддий векселлар юридик ёки жисмоний шахснинг маълум суммани
белгиланганвақтдатўлашиҳақидагиқарздорликмажбуриятидир.
Ўтказма векселлар маълум суммани ўтказма векселни тақдим этувчига