Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

тўлашучунқарздоргабериладиганфармойишидир.
Оддийвекселданфарқлиўлароқ,ўтказмавекселларқўлланиладиганҳисоб-
китоблардаиккитаэмас,балкикўпсонлиюридикважисмонийшахслариштирок
этишларимумкин.
ДепозитсертификатиЎзбекистонРеспубликасининг2сентябрь1993йилдаги
«Қимматлиқоғозларвафондбиржасиҳақидаги»қонунигамувофиқмаълумбир
банкда депозит учун ҳуқуқ (
яъни банкнинг қарз мажбурияти) берадиган
ҳужжатдирва22декабрь1995йилдаги«ЎзбекистонРеспубликасинингқонуний
актларигаўзгаришлар вақўшимчалар киритиш ҳақидаги»қонунигамувофиқ
мамлакат ҳудудида қимматли қоғозларнинг ҳосилалари: опционлар,
фъючерсларваордерлармуомалагачиқарилмоқда.
Опцион унинг эгасига қимматли қоғозлар ёки товарларни контрактда
кўрсатилганбаҳодабелгиланганмуддатдасотиболиш ёкиолишданвозкечиш
ҳуқуқиниберадиганшартномалардир.Мазкуркорхонадаходимларнингмаълум
миқдордаги акцияларни имтиёзли асосда сотиб олиш
ҳуқуқлари;
конвертацияланадиган имтиёзли акциялар ёки облигацияларни оддийларига
алмаштиришҳуқуқлари;эмитентнингоблигацияларниоддийларигаалмаштириш
ҳуқуқлари;эмитентнингоблигацияларнимуддатиданолдинқоплаш ҳуқуқлари
вабошқаларопционҳисобланади.Бубарчаҳуқуқлариккиламчиқимматлиқоғоз
ҳисобланган опцион шартномаси тузилганидан сўнг вужудга келади.
Опционларнингиккитуримавжуд:1-
сотиш опциони(
put
)қимматлиқоғозларни
сотишҳуқуқи;2-
харидопциони(
cal
l
)қимматлиқоғозларнисотиболишҳуқуқи.
Фъючерсларопционларданфарқлиўлароқ,маълум қимматлиқоғозларни
ёкибошқамолиявийинструментларниёкитоварларникелгусидамаълум бир
санада,контрактдабелгиланган баҳоларбўйичасотиш ёки сотиболиш учун
сўзсизгувоҳликберувчииккиламчиқимматлиқоғоздир.
Қимматлиқоғозларҳосилалариданолинадигандаромадбиттаёкибирнечта
бозоркўрсаткичлари(
индекслар)
габоғлиқ.Масалан,фъючерсмуомалаларидан

---

олинадиган даромад олди-
соттини амалга оширишда товарнингкелгусидаги
баҳосиқанчаликтўғрианиқланганлигивабутоваргаталабқандайэканлигига
боғлиқ.
Корхоналарбўш турганпулмаблағлариниқимматлиқоғозларгақўйишдан
ташқарибошқакорхоналарнингуставкапиталигаулуш қўшиш (
пай)шунингдек,
юридикважисмонийшахсларгақарзберишучунҳамишлатишларимумкин.
Бундайбарчамолиявийинвестицияларуларнингмуддатигақарабқуйидаги
счётлардаҳисобгаолинади:а)
қисқамуддатлимолиявийқўйилмалар(
1йилгача)
:
5810«Қимматлиқоғозлар»
5830«Берилганқисқамуддатлиқарзлар»
5890«Бошқажорийинвестициялар»
б)Узоқмуддатлимолиявийқўйилмалар»(
1йилданошиғи)
:
0610«Қимматлиқоғозлар»
0620«Шўъбакорхоналаргаинвестициялар»
0630«Тобекорхоналаргаинвестициялар»
0640«Хорижийкапиталгаэгакорхоналаргаинвестициялар»
0690«Бошқаузоқмуддатлиинвестициялар»
Корхоналаряқинвақтларгачаўзларинингпулмаблағлариниасосанкапитал
қўйилмаларга сарфлашлари мумкин эди. Буш тўрган пул маблағларидан
фойдаланиш имкониятларинингпайдо бўлиши билан янги ҳисоб объектлари
кабиянгиаудитобъектлариҳамвужудгакелмокда.
Қимматлиқоғозлардаифодаланганҳуқуқларниаксэттириш шаклибўйича
уларҳужжатлаштиришливаҳужжатлаштиришсизтурларигабўлинади.
Ҳужжатлаштиришли шаклда қимматли қоғоз эгаси тегишли тарзда
расмийлаштирилган қимматли қоғоз сертификатини тақдим қилиш асосида
аниқланади,бундай депонентга ўтказиш ҳолларида депо счёти бўйича ёзув