İlimi yizertlew metodologiyası pániniń tariyxı

Ájiniyaz atindaģi Nókis mámleketlik pedagogika instituti

Magistratura bólimi “ Mektepke shekemgi tálim ”

1-kurs magistranti

Masharipova Barnonin’

“Ilimiy izertlew metodologiyasi ” páni


İlimi yizertlew metodologiyası pániniń tariyxı.

temasi boyinsha islengen.

ÓZBETINSHE JUMISI

Qabillag’an: Z.Esnazarova

Tapsirdi: B.Masharipova


2- İlimi yizertlew metodologiyası pániniń tariyxı.
Joba:
1. Antik dáwir hám Oyanıw dáwirinde Jańa dáwirde ilimiy izertlew metodologiyasınıń islep shıǵılıwı.
2. XX-XXI ásirlerde social hám ilimiy dóretiwshiliktiń rawajlanıwı filosofiya hám ilim.
3.XIX- ásirdiń ekinshi yarımı XX ásir baslarında ilim hám dóretiwshilik.
4. Ilimiy izertlewdiń dóretiwshilik mashqalalırın islep shıǵıwda Shıǵıs oyshıllarınıń qosqan úlesi
Antik va Uyg’onish davrida ilmiy izlanish matodologiyasining ishlab chiqilishi
Fan ilmiy bilish va ijodni o’z ichiga olgan ijtimoiy institute subektning tobora ortib borayotgan ijodiy bilish faolligini qondirishga xizmat qila boshladi. Antik davrda vujudga kelgan fan inson faoliyatining atrof-muhit haqidagi to’g’ri, xaqqoniy obektiv bilimlarni ishlab chiqish va nazariy tartibga solish, saqlash, olish va ulardan foydalanish borasidagi o’ziga xos sohadir.
Ilmiy ijodning ildizlari bevosita inson amaliyotiga borib taqaladi. Inson amaliyoti deganda ijodiy, ma’rifiy va o’zgartiruvchijihatlarning birikmasi tushuniladi. Antik davrdagi dastlabki bilimlar amaliy xususiyatga ega bo’lgan va inson faoliyatining muayyan turlariga doir metodik qo’llanmalar va ko’rsatmalar vazifasini bajargan. O’sha davrda qadimgi Sharq mamlakatlarida ( Bobil, Misr, Assiriya, Xitoy, Xindistonda) juda ko’p bilimlar jamlangan. Mazkur bilimlar fanning shakllanishi uchun zamin xozirlagan. Mifologiyada inson ilk bor atrof-olam haqida tasavvurlarning yaxlit qamrovli tizimini yaratishga xarakat qilgan.
Fales va Anaksimendan keyin ilmiy va falsafiy qarashlarni efeslik Greaklit rivojlantirdi. Uning fikricha muttasil o’zgaruvchi olamning negizi olovligicha qolar, dunyoni “logos” yani qonun zarurat boshqarar edi. Falsafiy ilimlar bila Suqrot ham qiziqqan. U o’zining falsaf tabiatni shunchaki ilmiy ko’rib chiqmaydi, falsafa qanday yashash kerakligi haqidagi ta’limotdir degan teran g’oyani ilgari suradi. Suqrotning fikricha inson o’z hukmi ostidagi narsalarni bilishga qodir bo’lib, tashqi tabiat ham olam ham emas ruh insonning hukmi ostida edi. Shuning uchun inson faqat ruh haqidagi haqqoniy bilimga ega bo’lishi mumkin deb aytgan, bilishning asosiy vazifasi o’zini o’zi bilishdir degan.
Antik dunyo qarashda miloddan avvalgi V arsgacha sodda materialism yetakchilik qildi Platon (miloddan avvalgi 427-347 yillar) o’z dunyo qarashini materializmga qarshi qo’ydi. Platonning bilish nazariyasi juda qiziqarlidir. Uning fikricha bilim eslatish demakdir, kundalik tasavvurlarda yoki qarashlarda zohir ziddiyatlarni aniqlash orqali ijodiy fikrlash san’ati “dialektika” san’atidir.
Antik davrning buyuk muatfakkiri Aristotel (Miloddan avvalgi 384-322 yillar) o’z ustozi Platonning qarashlari va ta’limotlarini ijodiy rivojlantirdi.Inson ijodini yangi bilim olish sharti sifatida o’rgangan Aristotel fikrlash xulosa chiqarishning to’g’ri xaqqoniy metodlari va usullari xaqidagi fan – mantiq haqida ta’limot yaratdi. Mantiqni Aristotel “orgaion” xaqqoniy bilimning universal quroli deb atadi.