Иктисодиёт назарияси фани



Download 1,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet35/72
Sana22.02.2022
Hajmi1,77 Mb.
#111955
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   72
Bog'liq
iqtisodiyot nazariyasi maruzalar matni okuv qollanma

Рента абсалют рента ер участкаларининг сифатига боғлиқ булмаган туловдир, чунки ер эгалари кандай ерга эгалик 
килмасин, у ер ижарага берилган булса, албатта рента талаб килади. Рента ҳамма ердан олинади, лёкин микдоран 
ёмон ва хатто энг ёмон ерлардан олинган рентага тенг булади.
Масалан, хар бири 10 гектардан иборат булаан ер участкаси ижарага берилган булса, булардан энг яхшиси «А» 
участка, уртачаси «В» участка, ёмонни «С» участка деб белгиланган. «С» дан 500 минг доллар рента олинади. «А» 
участкадан 800 минг доллар рента олинади. Ундан 300 минг доллар ерни сифати учун колган 500 минг доллари ер 
учун, «В» участкадан 700 минг доллар булиб, 200 минг доллари ер сифати учун 500 минг доллар микдори барча
участкалар учун абсолют рента деб аталади.
Ернинг сифатига караб олинадиган ва рентанинг абсолют рентадан ортикча кисми дифференциал
(табакалашган) рента деб аталади.
Ернинг хосилдорлиги икки хил булади: 
1. Таббий хосилдорлик
2. Иқтисодий хосилдорлик 
Тупорокнинг тузилиши хар хил булгани учун сарф килинган бир хил микдордаги харажат хисобидан
хосилдорлик –натижа хар хил булади.
Масалан, микдори тенг булган икки участкага бир хил моддий ва меҳнат ресурслари сарфида бирида
хосилдорлик 25 центнер, иккинчисида 20 центнер ташкил этади.
Ерга кушимча ресурс сарфлаш, ишлов бериш оркали, унинг холатини узгартириш, унумдорлиги ошиши
йули иқтисодий хосилдорлик деб аталади. Дифференциал рента икки турдан иборат булади. Дифференциал рента
1 ва дифференциал рента II. Дифференциал рента –1 тупрокнинг табиий хосилдорлигига ва ер участкасининг
жойлашувига караб олинади.


66 
Ер участкалари ута яхши, яхши, уртача, ёмон ва ута ёмон ерларга булинганлиги учун, ёмон ва ута ёмон ерлар
экилганда улардан олинадиган махсулотларга кетган ишлаб чиқариш харажатлари нарх учун асос булади,бу 
харажатлар бозор нархи оркали копланади, бундан ташкари нархга абсолют рента ҳам киради. Кишлок хужалиги 
махсулотларининг бозор нархи бир хил, лёкин уртача харажатлар эса ерга караб хар хил булганлиги сабабли, бозор
нархига асос булган ёмон ердаги харажатлар билан бошка сифатлирок ердаги харажатлар эса ерга караб хар хил 
булганлиги сабабли, бозор нархига асос булаг ёмон ердаги харажатлар билан бошка сифатлирок ердаги харажатлар 
уртасида фарк мавжуд булади. Ана шу фарк дифференулация рента 1ни асосини ташкил этади.
Кишлок хужалигида махсулотлар ишлаб чикарадилар экан, уларни ишлаб чиқариш маълум микдорда сарфларни 
талаб килади. Бу сарфлар-харажаталар номи билан аталади ва унга моддий, меҳнат сарфлари ҳамда ер рентаси ер 
эканланганлиги иқтисодий жихатдан амалга ошириш (реализация килиш) нинг шаклидир. Ер рентасисининг бир 
канча куринишлари бор.
1. 
Баршчина (ишлаб бериш); 
2. 
Оборк (натурал солик); 
3. 
Пул солиги. Бу феодализмдаги рентадир.
Абсалют рента; Дифференциал (табакалашган) рента I ва II, Монопол рента; мутлок рента, казилма бойликлар, 
курилиш жойлашган ерлардан олинадиган рента.
Ер участкаларининг унумдорлиги ва жойлашган жойидаги фарклар натижасида вужудга келадиган кушимча 
даромаднинг (кийматининг) бир кисми рента шаклини олади ҳамда у дифференциал рента деб аталади.
Ижара хаки, ердан фойдалангани учун рента ерга илгари сарфланган капитал учун фоиз, иншоотлар учун 
Амортизациядан иборат булади.
И. Х=R+r+A (1) 
Ернинг бахоси куйдагича аникланади.

Е. Б = ------ * 100 % (2) 
ч 
1
к
R
Б

x 100% (3) Б-ер бахоси; R-рента ч
1
ссуда 
фоизи нормаси.
Ернинг нархи иккита микдорга боғлиқ; 
1. 
Ер участкаси эгаси олиши мумкин булган ер рентаси микдорга 
2. 
Ссуда фоиз меъёрига.
Нормал фойда ва рента киради. Агар махсулот сарф килинган харажатлар негизидаги нархларда сотилганида
сифатли ерларда рента вужудга келади. Куйдаги жадвал-1 да рентани хосил булиши Дифференциал рента II нинг 
хосил булиши. Дифференциал рента 1.

Download 1,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   72




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish