Ikkinchi taktda

 usullariga oid sxemalar
:
a-klapanlari va taqsimlash vali pastda–silindrlar blokida joylashgan; b-klapanlari 
yuqorida–silindrlar blokining kallagida, taqsimlash vali pastda–silindrlar blokida 
joylashgan; v va g – klapanlari va taqsimlash vali yuqorida – silindrlar blokining 
kallagida joylashgan; 1-taqsimlash valining mushtchasi; 2-turtkich; 3-rostlash bolti; 
4-klapan; 5-prujina; 6-kiritish kanali; 7 va 8 –tishli g‘ildiraklar; 9-shtanga;
10-koromislo; 11-koromislo o‘qi; 12-taqsimlash valining yuritmasi; 13-tishli shkiv 
yoki zanjir; 14-rostlovchi shayba.
ɚ
)
b) 
v) 
g) 

---

 32
Klapanlar yuqori harorat sharoitida ishlaydi. Qizigan dvigatelda 
klapanning o‘z o‘rindig‘iga jips o‘rnashishi ishonchli bo‘lishi uchun 
klapan sterjeni bilan koromislo 10 (20 b, v-rasm) yoki turtkich 2 (21a-
rasm) oralig‘ida katta bo‘lmagan (A
=
0,15….0,30 mm) tirqish nazarda 
tutilishi lozim. Chunki klapanlarning qizishi natijasida ularning sterjeni 
uzayadi. Shunda, agar tirqish bo‘lmasa, klapanning qizigan sterjeni 
koromisloga tiralib qolib yuqoriga emas pastga, kallagi tomon uzayadi. 
Natijada klapanning kallagi o‘z o‘rindig‘iga jips o‘rnashmasdan dvigatel 
ish jarayonining normal o‘tishini buzilishiga olib keladi. Ya’ni, ayniqsa 
ish yo‘li taktida yuqori harorat va bosimga ega gazlar to‘liqligicha 
porshenga ta’sir etmasdan qisman ochiq qolgan klapan orqali tashqariga 
chiqa boshlaydi. Buning oqibatida klapanning ishchi yuzasi kuyadi, 
dvigatel quvvati pasayadi. Tirqish me’yoridan katta bo‘lsa klapanning 
ochiqlik davrining qisqarishi hisobiga bunda ham dvigatelning quvvati 
pasayadi, uning ishlashida o‘ziga xos shovqin (taqillash) kuzatiladi. 
«Issiqliq»
deb nomlangan bu tirqishni rostlash uchun taqsimlash 
mexanizmi yuritmasida rostlovchi bolt va qotiruvchi gayka o‘rnatilgan. 
Ayrim zamonaviy avtomobil dvigatellari gaz taqsimlash mexa-
nizmining yuritmasida