Ikkinchi darajali bo‘laklarni izohlaydigan ergash gaplar

2.1. Bosh gapdagi to‘ldiruvchini izohlaydigan ergash gaplarning xususiyatlari
Bosh gapdagi biror bo‘lakni izohlaydigan ergash gaplardan yana biri to‘ldiruvchi ergash gapli qo‘shma gaplardir. Bosh gapdagi to‘ldiruvchini izohlaydigan ergash gaplar to‘ldiruvchi ergash gaplar deyiladi. To‘ldiruvchi ergash gapli qo‘shma gaplarning bosh gapi tarkibida keladigan to‘ldiruvchi ko‘rsatish yoki kishilik olmoshlari bilan ifodalanadi. Bunday to‘ldiruvchilar bosh gap tarkibida qo‘llangan bo‘lishi ham, tushib qolgan bo‘lishi ham mumkin. Bundan qat’i nazar, ergash gap to‘ldiruvchining ma’nosini aniqlashtirib kelayotgani seziladi. Tushib qolgan to‘ldiruvchini tiklash mumkin va uning o‘rniga ergash gap qo‘yib o‘qilsa, gapning mazmuni aniq ifodalanadi. Masalan: Bilib qo‘yki, iqboli buyuksan. (“O‘qish kitobi” 4-sinf. 6-bet.) Bu gap to‘ldiruvchi ergash gapli qo‘shma gap. “Bilib qo‘yki” - bosh gap. ”Bilib qo‘yki” bosh gapida “shuni” ko‘rasatish olmoshi bilan ifodalanadigan vositasiz to‘ldiruvchi tushirilgan. ”iqboli buyuksan” to‘ldiruvchi ergash gap, bu gap bosh gapdagi tushirilgan vositasiz to‘ldiruvchining - “shuni” so‘zining ma’nosini aniqlashtirib kelgan. “Iqboli buyuksan” gapini tushirilgan “shuni” olmoshi shaklida o‘rniga qo‘yib o‘qilsa, gapning mazmuni to‘liq ifodalanadi: Iqboling buyukligini bilib qo‘y. Bosh gapning kesimida ikkinchi shaxs birlik qo‘shimchasi tushib qolgan, gap mazmunan barcha yoshlarga qaratilgan. Ergash gap bosh gapga –ki ergashtiruvchi bog‘lovchisi yordamida bog‘langan va bu gapga nimani? so‘rog‘i beriladi. Ergash gap bosh gapga –ki ergashtiruvchi bog‘lovchisi yordamida bog‘langani uchun bosh gapdan keyin kelyapti.

To`ldiruvchi ergash gapli qo`shma gaplar quyidagi qolipda bo`ladi:

1. “Bosh gap + ergash gap” qolipidagi to`ldiruvchi ergash gapli qo‘shma gaplar.

2. “Ergash gap + bosh gap” qolipidagi to`ldiruvchi ergash gapli qo‘shma gaplar.