Икки эшик ораси: роман. Ўткир Ҳошимов

ИККИНЧИ БОБ 
 
«ҚОРА АММА» ҲИКОЯСИ
1. Бечора чора истар
Пешиндан кейин нуқул ўнг қовоғим учавер-
ди. Қуриб кетсин! Шу кўзим учса хафа бўламан. 
Ўзимни чалғитиш учун таппи қилдим, ҳовлини ча-
либ чиққан бўлдим. Дилим ўлгур ҳеч ёришмайди. 
Дардимни айтай десам, Робия ҳам ишда. Қизим 
бечорагаям қийин. Эрта кетади, кеч келади. Қиз 
бола боши билан трактор ҳайдайди. Башоратхон 
ўзи яхши жувон-ку, жаҳли тезроқ. Аччиғи чиқса, 
эриниям нари обориб-бери опкелади. Нима қилса-
ям бригад-да! Қолаверса, Оқсоқолдек одам ярим 
кечагача даладан чиқмаганидан кейин ўзини у 
ёққа-бу ёққа ташлашга уялади-да киши...
Хаёлим бўлинармикин, деб томорқадаги жўхо-
ризордан сигирга ўт юлаётганимда эрталаб Му-
заффар «жўхори кабоб ейман» дегани эсимга туш-
ди. Укам ҳам жуда кажбаҳс-да! Болани ташлаб 
кетақол, десам кўнмаганини кўрмайсизми? Ёш 
бола кунбўйи далама-дала юради. Оғзига бир қо-
шиқ оби-ёвғон тутадиган онаси бўлмаса! Пешинда 
обши қозондан шўрва ичади – шу!
Шомуроднинг феъли чолимга ўхшайди. Чолим 
ҳам ўз киндигини ўзи кесган хилидан эди. Калхоз 
бўлармиш деган гап чиққанида Орифхўжа бойнинг 
одамлари «калхозга кирсанг ичагингни бошингга 
салла қилиб кетамиз», деб қўрқитган. Чолимнинг 
жуссаси кичкина бўлсаям, юраги отнинг калласидек 
эди. «Мен бечорахол бир одамман. Бир бошга бир 
ўлим, қўлингдан келганини қил», деб тураверган.
Бола нарса, севина қолсин деб жўхорининг сут-
лироғидан танлаб, қўрга кўмдим. Робиянинг кели-

---

48
шини кутишгаям сабрим чидамай йўлга тушдим. 
Алвасти кўприкдан ўтаётганимда юрагим яна ҳов-
лиқди. Ўлсин! Хосиятсиз жой! Уруш пайтида Роби-
яга ҳам шу кўприкда ажина даф қилган...
Ўнғоқзордан ўтиб кетаётсам, олдимдан Олимжон 
чиқиб қолди. Комил табибнинг ўғли. Барака то-
пгур хўпам яхши бола. Уруш пайтида Робия нинг 
тракторига сув ташиб юрарди. Ҳозир Тошкент-
даги катта ўқишда ўқийди. Оқсоқол билан чолим 
пойиз тагида қолганида қандоқ чирқиллаган эди, 
бола бечора... Умри узоқ экан, Оқсоқол тирик қол-
ди. Аммо чолим...
– Шомурод акамникига кетяпсизми? – деди са-
лом бериб. – Тезроқ бора қолинг.
Юрагим бир қалқиб тушди.
– Тинчликми?
– Тинчлик. Хавотир олманг... – дедию кетаверди.
Хавотир олмаганим қурсин. Эшикдан кириб 
келсам, бу ҳангома. Қовоғим бекорга учмаган 
экан-да...
Музаффар бечора қаттиқ қўрққан экан. Дада-
сидан бир қарич жилмайдиган бола этагимга оси-
либ ялинди:
– Аммажон, кетманг, сизминан ётаман!
Қизиқ, соат неча бўлдийкин? Ой пештоққа ке-
либ қопти.
Чигиртка чириллайди... Ҳамма ёқ сув қуйгандек 
жимжит. Болани бағримга босиб ўтирибман. Ич-
карида Шомурод хўрсинади. Ўқтин-ўқтин, «бари 
бир ўлдираман!» деб алаҳлайди. Музаффар, қўли 
оғриётган бўлса керак, инграйди. Уйқусида чўчиб 
пинжимга киради. Ана, яна сесканиб тушди. Кў-
зини очиб, атрофга олазарак қаради.
– Қўрқиб кетяпман...
– Қўрқма, болам, мен борман-ку. Ухла...
Жувонгина ўлгур ноинсоф! Боланинг уволи тут-
гур имонсиз! Эрингни бировдан кам жойи йўқ эди-

---

49
ку! Чўлоқ бўлса девор ошиб ўғрилик қилиб бўлма-
гандир! Тўрт йил қон кечиб келди-ку! Эри урушда 
ўлган қанчадан-қанча гулдай жувонлар юрибди 
сабр қилиб. Ақалли болангни ўйласанг бўлмасми-
ди, имонфуруш!
Ой ҳаволаб кетди. Айвон қоп-қоронғи бўлиб 
қолди. Уйқу қани? Хаёл минг кўчага олиб киради. 
Кимсаним... Олтитасини ерга қўйиб, биттагина 
тутган боламниям Худо кўп кўрди.
Дукур­дукур от келди,
От бошида хат келди.
Хатини ўқиб кўрсам,