Ijtimoiyish

Ijtimoiy ish xodimi:

14)  hamkasblari  bilan  ochiq  hamkorlikda  ishlaydi  va  ularga 

hurm at bilan munosabatda boMadi;

15)  aholi  va boshqa kasb  vakillarida murakkab  hayotiy vaziyatda 

boMgan boshqa odamni to‘g ‘ri anglash va tushunishga yordamlashadi;

16) mijoz bilan  uning eng yaxshi qiziqishlariga  amal  qilish sha­

roitida ishlashga jalb  etilgan m utaxassislar bilan axborot almashadi;

17) manfaatlar  nizosini  vujudga  keltirishi  mumkin  boMgan 

munozarali masalalar haqida m a’lum ot beradi;

18) rahbariyat  yoki  tegishli  m as’ul  tuzilm alam i  aholining  turli 

toifalarini  qoMlab-quvvatlash  va  ijtimoiy  yordamni  am alga  oshirish 

jarayonida yuzaga keladigan amaliy qiyinchiliklar yoki  imkoniyatlar 

to‘g ‘risida xabardor qiladi;

19) ijtimoiy  himoya  bo'yicha  o'zining  faoliyatini  bajarishga 

otarli  darajada  tayyorlanmagan  yoki  layoqatsiz  deb  his  qilgan 

rahbariyat yoki yuqori tashkilotlardan yordam  so'raydi;

303

---

20) 

rahbariyat  yoki  boshqa  m as’ul  tashkilotlarni  hamkasblari 

tom onidan  xavfsiz  am aliyotni  qoMlash,  xizm at  kursi  ish  standart- 

larini suiste’m ol qilish holatlari haqida xabardor etadi.

XI. Ijtim oiy ish xodim i kasbining xususiyatlari

ijtim oiy ish xodim i o ‘z  kasbiy faoliyatining xususiyatlaridan  ke­

lib chiqib,  xabardor qilingan  va  supervayzer yoki  rahbar yordamida 

uddalashi  zarur  boMgan  qator  qiyinchilik  va  m uam m olar  bilan 

to ‘qnashadi:

• psixohissiy va jism oniy toliqishda, hissiy ta ’sirchan  ish  boshla- 

nishining  pasayishi,  em patiyaning  zaiflashishi  professional  moti- 

vatsiyaning  kam ayishida  namoyon  boMishi  professional  «kuyish» 

sindromi;

• ishda etik dilem m alar  bilan  tez-tez to ‘qnashish  va har  bir aniq 

vaziyatda qaror qabul qilish zaruriyati;

• mijozning  salom atligi  va  hayotiga  x a v f  soluvchi  vaziyatlar 

bilan to‘qnashish;

• m ijozlarning  real  vaziyatlari  va  ularning  m uam m olarini  hal 

qilish uchun vaqt ham da vositalarining tanqisligi;

• aniq m uam m o bo‘yicha tezkor qaror qabul  qilish zarur boMgan 

sharoitda axborotning tanqisligi yoki  informatsion to ‘kislik.

X II. Ijtim oiy ish xodimi faoliyatining n atijalari

Ijtim oiy  ish  xodimi  faoliyati  va  professional  ijtim oiy  ish 

instituti  bunyodga kelganidan so‘ng quyidagi natijalarga erishiladi:

■  jam iyatda  mavjud  boMgan  ijtim oiy  m uam m olam ing  hal 

qilinishi  yoki  pasaytirilishi  (oilalar,  bolalar,  yoshlar,  keksalar,  nogi- 

ronligi,  O IV  boMgan,  alkagol  va giyohvand  moddalarga tobe odam ­

lar, yordam , him oya va ko'm akka muhtoj odam lar);

■  har xil turdagi  ijtimoiy muammolaming yuzaga kelishini oldini 

olish;

■  ijtim oiy  m uam m olam ing  paydo  boMishi  va  ularning  chu- 

qurlashishini  bartaraf  etishga  ko'm aklashuvchi  ijtimoiy  him oya 

ham da  qoMlab-quvvatlash  tizim iga  m ablag1  kiritishning  foydaliligi 

hamda iqtisodiy m aqsadga muvofiqligi;

■  jam iyat,  oila,  aholi,  shaxsning  turlicha  guruhlari,  inson 

darajasida ijtimoiy m uam m olam ing paydo boMishini bashoratlash.

304

---

X I bob.

  O 'ZBEK ISTO N D A   IJT IM O IY  ISH  X O D IM IN IN G  

PR O FESSIO N A L VA E T IK  K O D EK SI

Reja:

11.1  Ijtim oiy ishning kasb sifatidagi noyob tavsifnom asi.

11.2 Ijtim oiy ishning q a d riy a t va tam oyillari.

O 'zbekistonda  ijtimoiy  ish  xodimining  professional  va  etik 

kodeksi 

ijtimoiy  ish  bo'yicha  M illiy  komandaning  respublika 

bolalar  ijtimoiy  moslashuvi  markazi,  Toshkent  davlat  madaniyat 

instituti  ham korligida  BM Tning O 'zbekistondagi  YUNISEF  bolalar 

jam g'arm asi  ko'm agida  am alga  oshirilayotgan  «O 'zbekistonda 

«ijtimoiy  ish»  kasbini  ilgari  surish  va  ijtimoiy  ish  b o 'y ich a  qayta 

tayyorlash  dasturlarini  tarqatish»  loyihasi  doirasida  2008-yilda 

ishlab chiqildi.

Ushbu  kodeksda  ijtimoiy  ishning  aholini  ijtimoiy  muhofaza 

qilish  tizimidagi  tashkilotlar  va  m uassasalar  xodim lari  o 'z  

professional  am aliyotida  qo'llashlari  zarur  bo'Igan  asosiy  bazali 

tamoyillari va qadriyatlari bayon etiladi.

Ushbu kodeks ijtimoiy soha mutaxassislarini  m ijoz (mijozlar)ga 

nisbatan  etik  amaliyotini  (ular)ning  eng  yaxshi  m anfaatlariga  amal 

qilish  va  (ular)ning  ichki  imkoniyatlarini  ham da  (ular)ning 

ehtiyojlarini  qondirish  va yuzaga  kelgan  muammolarini  hal qilishda 

yordam 

ko'rsatish 

uchun 

atrofdagi 

kishilar 

imkoniyatlarini 

laollashtirish m aqsadida yo'naltiradi.

Ijtimoiy  ish  xodimlarining  majburiyatlarini  bajarishlarida  etik 

tamoyillar, professionallik, kam sitishga qarshi am aliyot yo'nalishiga 

rioya  etishni,  shuningdek,  Kodeksni  professional  va  shaxsan  qabul 

qi I ishni ko 'zd a tutadi.

Ushbu  Kodeks  Ijtimoiy  Ish  xodimlari  Xalqaro  Federatsiyasi 

(IFSW )ning 

2004-yiI 

oktyabrida 

Adelaida 

(Avstraliya) 

da 

o'tkazilgan  Ijtimoiy Ish bo'yicha M aktablar Xalqaro Assotsiatsiyasi 

va  Ijtimoiy  Ish  xodimlari  Xalqaro  Federatsiyasining  umumiy

305

---

uchrashuvida 

tasdiqlangan 

«Ijtimoiy 

ish 

etikasi: 

tam oyillar 

Deklaratsiyasi»  hujjatini  o 'z   ichiga  olgan  tavsiyalari  asosida  ishlab 

chiqildi.  Ushbu  Kodeksni  tuzishda  ijtimoiy  ish  xodim larining 

Britaniya  Assotsiatsiyasi,  AQSH  ijtim oiy  ish  xodim larii  M illiy 

assotsiatsiyasi  kodekslari  ham da  Rossiya  ijtimoiy  ish  xodimlarii  va 

ijtim oiy pedagoglari etikasi Kodekslaridan ham foydalanildi.

Kodeks  3  qism dan,  kirish  va  foydalanilgan  adabiyotlar 

ro‘yxatidan  iborat.  Birinchi  qism da  «ijtim oiy  ish»  kasbining tavsifi 

va kasbning ta ’rifi, shu jum ladan, xalqaro ta ’riflar beriladi. Ikkinchi 

qism ning  birinchi  paragrafi  ijtimoiy  ish  xodim larining  etik 

kodekslari  tayanadigan xalqaro  hujjatlar ro‘yxatini  o ‘z   ichiga oladi; 

ikkinchi paragraf ijtimoiy  ish xodim lari o ‘z ishida amal qilishi zarur 

boMgan etik qadriyatlar va  tam oyillam i  bayon etadi.  Uchinchi  qism 

o ‘zida  «Ijtim oiy  ish  etikasi:  tam oyillar  Deklaratsiyasi»  xalqaro 

hujjatidagi  parchalam i  aks  ettiradi  va  ijtimoiy  ish  xodim ining 

professional axloqni ta’riflab beradi.

Ushbu  ijtimoiy  ish  xodim lari  va  ijtimoiy  sohadagi  tutash 

fanlam ing m utaxassislari ishi uchun um um iy oriyentir bo‘lib xizm at 

qiluvchi  dastlabki  hujjat  hisoblanadi.  Ijtimoiy  ish  xodim i  axloqning 

professional  standartlarini  batafsil  ishlab  chiqish  0 ‘zbekistonda 

«ijtim oiy ish» kasbini kelgusida ilgari surish bo‘yicha keyingi vazifa 

hisoblanadi.

0 ‘zbekiston  Respublikasi  m ustaqillikka  erishganidan  so ‘ng 

asosiy  ustuvor  y o ‘nalishlardan  biri  alohida  ko‘m ak  va  e ’tiborga 

muhtoj  odam larga  m anzilli  yordam  k o ‘rsatish  bo‘lgan  ijtimoiy 

him oya  va  aholiga  xizm at  qilishning  asosial  jihatdan  yangi  tizim i 

shakllandi.  Bu  sharoitda  ijtim oiy  sohada  aholining  ijtimoiy 

him oyaga  muxtoj  qatlam i  bilan  ishlashda  bilim  va  ko‘nikm aga ega 

boMgan yuqori  malakali  xodim larga ehtiyoj  va tegishli  tarzda yangi 

kasbiy faoliyat -  «ijtim oiy ish xodim i»ga zaruriyat yuzaga keldi.

0 ‘zbekistonda  ijtim oiy  ish  instituti  90-yillar  oxiriga  kelib 

shakllanishni  boshladi.  Buning  uchun  1980-yilda  bilim   v a  ta ’lim 

sohasida davlat uchun yangi boMgan -  «ijtim oiy ish»ning oliy ta ’lim 

ixtisosliklari va y o ‘nalishlari  Um um davlat  klassifikatoriga kiritilishi 

asos boMdi. 0 ‘zR Kasblar v a lavozim lar M illiy klassifikatoriga «ijti­

m oiy ish» kasbi va «ijtim oiy ish bo‘yicha mutaxassis» I ik kiritiladi.

306

---

«Ijtimoiy  ish»  yo‘nalishi  bo'yicha  ta ’lim  Toshkent  davlat 

m adaniyat  instituti  va  Samarqand,  F arg'ona  davlat universitetlarida 

olib  boriladi.  Toshkent  davlat  m adaniyat  instituti  ijtimoiy  ish 

b o'yicha  m utaxassislami  tayyorlash  sohasida  yetakchi  oliy  o 'quv 

yurti  hisoblanadi,  unda  bakalavriat  va  magistraturada  talabalar 

tayyorlash  am alga  oshiriladigan  dastlabki  ijtimoiy  ish  fakulteti 

ochildi.  Bundan  tashqari,  2007-yildan  boshlab  malaka  oshirish  va 

kadrlam i  qayta  tayyorlash  fakulteti  qoshida  Respublika  bolalar 

ijtimoiy  m oslashuvi  markazi  ham korligida  BM Tning  O 'zbekiston­

dagi  YUNISEF  Bolalar  jam g'arm asi  ko'm agida  O 'z R   oliy  o 'quv 

yurtlaridagi  ijtimoiy  ish o'qituvchilari  va bolalam i  ijtim oiy him oya­

lash  tashkilotlari  hamda  m uassasalam ing  xodimlari  uchun  ijtimoiy 

ish bo'yicha 4 oylik qayta tayyorlash kurslari olib borilmoqda.

Ijtim oiy ish ta ’rifi

Ijtim oiy  ish  — bu  odam larga  insonlar  orasidagi  munosabatlami 

hal  qilish  va  jam iyatdagi  ijtimoiy  o'zgarishlarda  ko'm aklashishga 

yo'naltirilgan,  ularning  hayotiy  farovonligini  oshirish  maqsadida 

yordam  

ko'rsatish 

va 

qoMlab-quvvatlash 

bo'yicha 

kasbiy 

faoliyatdir.1

Ijtim oiy  ish  -   bu  quyidagi  chiziqlar  bilan  xususiyatlangan 

kasb:

•   Ilmiy asoslangan bilim va nazariyalarga tayanadi;

•   Dalillarga asoslangan am aliyotga tayanadi;

•   Axloqning etik tamoyillari va standartlariga amal qiladi;

•   M ijoz  va  uning  atrofidagi  ishlar  bilan  o 'zaro   professional 

harakatda am alga oshiriladi.

Ijtim oiy ishning kasb sifatida rivojlanishi uchun quyidagilar 

z a ru r:

•   Ijtimoiy  ish  bo'yicha  bilim,  ko'nikm a  va  malakalami,  o 'quv 

rejasi  tuzilmasini  (amaliyotni  kiritgan  holda)  va  bu  bilim lar  hamda 

axborotlam i  ijtimoiy ishning zamonaviy nazariyalari  va modellariga 

m uvofiq  ravishda  doimiy  yangilash  jarayonini  ifodalovchi  taMim 

standartiga asoslangan taMim jarayonini rivojlantirish;

1  Ijtim oiy  ish   ta ’rifi  ijtimoiy  ish   buyicha  M illiy  kom andaning  xalqaro  konsultantlari  bilan  birgalikda 

BM Tning  U zbekistondagi  Y unisef  B olalar  jam garm asi  ko'm agida  Respublika  bolalar  ijtimoiy 

moslashuvi  m arkazi,  Toshkent  davlat  madaniyat  instituta  xam korligida  2005-yildan  2008-yilgacha 

ijtim oiy ish  bo'yicha am alga oshirilayotgan loyihalari doirasida m uhokam adan o'tkazildi v a  qabul qilindi

367

---

•   Ijtim oiy  sohada  rasman  ishlash  huquqini  beradigan  diplom 

yoki sertifikat ko‘rinishidagi rasmiy vakolatlam ing mavjudligi;

•   T a ’lim  jarayoni  va  amaliyotni  nazorat  qiladigan,  tashkilot- 

lardagi  ijtim oiy  ish  xodimining  standartlari  va  etik  korxonasini 

ko‘rib chiquvchi ham da rivojlantiruvchi professional assotsiatsiyalar 

va uyushm alam ing mavjudligi.