Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq

J

 

2

 

 

 

 

 

 

 

 

 

O

 

2

 

 

 

 

 

А

 

2

 

 

 

---

11-MAVZU. MULOHAZA. XULOSA CHIQARISH 

 

  

161  

  

bilan bir qatorda mantiqiy fikrlash usullarini egallash talab qilinadi. Xulosa chiqarish uchun har 

safar  olam,  undagi  predmetlarga  murojaat  qilish  shart  emas.  Mavjud  narsalar  haqida  qo’lga 

kiritilgan bilim asosida yangi bilim hosil qilish mumkin.   

Xulosaning  mazmuni  turlicha  ifodalanishi  mumkin.  Ayrim  xulosalarda  narsa  va  hodisalar 

orasidagi  sabab  –  oqibat  aloqadorligi  aks  etadi.  Lekin  bu  xulosalarda  faqat  sababiy 

bog’lanishlariga aks etadi, degan so’z emas. Masalan, «Qaldirg’ochlar pastlab uchyapti, demak, 

ertaga  ob-havo  o’zgaradi»,  degan  xulosasini  olib  ko’raylik.  Yuzaki  qaraganda  «Qaldirg’ochlar 

pastlab  uchmoqda»  fikri  «Ertaga  ob-havo  o’zgaradi»  xulosasi  uchun  asosdek  bo’lib  ko’rinadi. 

Aslida bu fikr chuqur tahlil qilinsa, «ob- havoning o’zgarishi» haqidagi fikrga asoslar o’zgacha 

ekanligini  bilish  mumkin.  Bunda  kuzatilgan  hodisaning  boshqa  hodisalar  bilan  aloqadorligi 

ma’lum  bo’ladi:  Qaldirg’ochlarning  past  uchishiga  sabab  —  pashsha-chivinlar.  Ular  havodagi 

namlikning  oshganligidan  past  uchadi,  qaldirg’ochlar  esa  pashsha-chivinlar  bilan  oziqlanadi. 

Demak,  pashsha-chivinlar  tabiat  darakchilari  sifatida  havoning  namligi  oshganligidan  xabar 

bermoqda.  Bu  o’z  navbatida,  qaldirg’ochlarni  past  uchishga  majbur  qilmoqda.  Demak,  ertaga 

obhavoning  o’zgarishi  qaldirg’ochlarning  past  uchishidan  emas,  balki  atmosferadagi 

o’zgarishdan, havodagi namlikning ortishidan kelib chiqishi mumkin.   

Birinchi  tipdagi  xulosalarning  chinligini  aniqlash  mushkul,  shuning  uchun  ham  agar  xulosalar 

vaziyatlar mazmunidan chiqarilgan bo’lsa munozara, bahsga sabab bo’lishi mumkin.   

Formal - mantiqiy yo’l bilan chiqarilgan xulosalarda esa asos (asoslar) bilan xulosa orasida nisbiy 

barqaror aloqa va munosabatlar mavjud bo’ladi va bu aloqa, munosabatlar mantiq qonunqoidalari 

asosida shakllanadi.   

Har qanday xulosa ikki qismdan iborat bo’ladi;   

1.

 

Asos yoki asoslar   

2.

 

Xulosa   

Asos yoki asoslar deganda xulosani keltirib chiqarishga xizmat qiladigan, ilgaridan ma’lum