39
Erxard va uning izdoshlari tomonidan Germaniya milliy xususiyatlariga
moslashtirilishi bilan mamlakatda ―Ordolibe-ralizm‖ g‗oyasi ko‗rinishida
shakllantirildi.
XX asrning 60–70-yillariga kelib neoliberalizm konsepsiyasi asosida
―ijtimoiy bozor xo‗jaligi‖ va ―umumjamiyat farovonligi‖ davlatlari
modellari shakillandi. Har ikkala ijtimoiy
davlat modellarining umumiy
xususiyati ularning amal qilishida davlatning aktiv ijtimoiy siyosat olib
borishida namoyon bo‗ladi.
Davlatning iqtisodiyotni tartibga solish jarayonida qatnashishi va
ijtimoiy siyosatni amalga oshirish tamoyillari quyidagilardan iborat:
- inson erkinligi – bunda fuqarolarning istalgan faoliyat turlari bilan
shug‗ullanishi belgilab qo‗yiladi;
- iqtisodiy munosabatlarga davlatning aralashuvini iloji boricha
kamaytirish, ya‘ni ma‘lum bir chegara doirasida bo‗lishi;
- qonun ustuvorligini ta‘minlash –
har qanday munosabatlarni
amalga oshirilishida konstitutsion tizimning yaratilganligi;
- minimal ijtimoiy ta‘minot – jamiyatda sog‗lom hayotni ta‘minlash
uchun ayrim tovar va xizmatlar miqdori va tarkibining davlat tomonidan
tartibga solinishi;
- xavfsizlik – ishsizlarni (mehnat layoqatiga ega bo‗lmaganlar va uni
yo‗qotganlar) va ijtimoiy jihatdan muhtoj aholi qatlamlarining turmush
kechirishi uchun tegishli shart-sharoitlar yaratish.
1950–1964-yillarda Buyuk Britaniyada konservativ boshqaruv tizimi
amal qila boshladi. Ushbu tizim mamlakatda umumjamiyat farovonligini
ta‘minlashga qaratilgan aralash iqtisodiyotning amal qilishi bilan
ifodalanadi. Bu esa o‗z navbatida neoliberalizm g‗oyalari asosida
konservativ nazariyalarning shakllanishiga turtki bo‗ldi.
30
Konservatizmning rivojlanishi davrida 1944-yilga kelib U.Cherchil
tomonidan barcha aholining ta‘lim olishi uchun asos bo‗luvchi ta‘lim
to‗g‗risida
Qonun qabul qilindi, 1945-yilda aholini ijtimoiy jihatdan
himoya qilish maqsadida oilalarga nafaqa berish to‗g‗risida Qonun qabul
qilindi. Ijtimoiy siyosatni olib borishda konservatizmning amal qilish
muddati tahlil etiladigan bo‗lsa, mazkur davrda to‗liq bandlikni
ta‘minlash, aholi daromadlarini shakllantirish va ularni ijtimoiy himoya
qilish kabi umumjamiyat farovonligini ta‘minlashga
qaratilgan chora-
tadbirlar amalga oshirilgan.
30
Social policy. P. 64-67
40
1979–1997-yillarda Buyuk Britaniyada ijtimoiy siyosatni amalga
oshirishda ―Tetcherizm‖ g‗oyalariga tayanila boshlandi va u quyidagi
yo‗nalishlarni o‗z ichiga oladi:
31
- monetarizm (pul massasini boshqarish orqali inflyatsiya darajasini
jilovlash. Bu esa o‗z navbatida tetcherizmda ish haqi darajasini oshirish
bilan bevosita bog‗langan);
- xususiylashtirishni rivojlantirish va raqobat muhitini shakl-
lantirish;
- kasaba uyushmalari faoliyatini isloh etish;
- davlat boshqaruvi tizimini isloh etish;
- kesuvchi soliq (soliq stavkasi darajasini kamaytirish);
1979–1997-yillarda ijtimoiy siyosatning
modernizatsiyalashgan
shakli – ijtimoiy-demokratik ijtimoiy siyosat vujudga keldi. Ushbu
ijtimoiy siyosat shaklining rivojlanishida yangi leyboristlarning o‗rni
katta bo‗ldi. Ularning fikricha demokratik ijtimoiy farovon davlat uchun
quyidagi xususiyatlar xos bo‗ladi:
32
- aktiv ijtimoiy ta‘minot tizimini yuritish;
- ijtimoiy chora-tadbirlar dasturlarini moliyalashtirish manba-
larining turli-tuman va tanlovli bo‗lishi (bunda davlat va nodavlat
tashkilotlar,
maqsadli fondlar, xususiy jamg‗armalar orqali
ijtimoiy
siyosat dasturlari moliyalashtiriladi);
- iste‘molchi manfaatlarini himoya qilishi;
- muvozanatlashtirish;
- teng huquqlilikni ta‘minlash;
- jamiyat a‘zolari faolligini ta‘minlash;
- ijtimoiy siyosatda ko‗zlangan chora-tadbirlarning bajarilishi va
ularning natijalari ustidan davlat nazoratini o‗rnatish.
XXI asr boshlarida Yevropada Yevropa ijtimoiy modeli shakllandi.
Yevropa ijtimoiy modeli bu yevropa demokratiyasi,
iqtisodiy
rivojlanishi, ijtimoiy va madaniy taraqqiyoti natijasidir. Ushbu model
tenglik, samaradorlik va qatnashuv majburiyati o‗rtasidagi muvozanatni
ta‘minlaydi. Yevropa ijtimoiy modeli – bu jamiyat rivojlanishining
strategik chizmasi bo‗lib, inson qadriyatini hurmat qilish, ijtimoiy
birdamlik va adolat, ijtimoiy yo‗naltirilgan raqobatbardosh iqtisodiyot va
muhofazalangan ekologiyaga asoslanadi.
Ijtimoiy siyosatni rivojlanishi va jamiyat a‘zolarining teng
huquqligini ta‘minlashga qaratilgan chora-tadbirlarni amalga oshirish
31
Social policy. P. 67-68
32
Social policy. P. 70-75.
41
jarayonlarida feminizm yo‗nalishi vujudga keldi. 1792-yilda Meri
Vulstonkraft tomonidan ayollar haq-huquqlarini himoya qilish
to‗g‗risidagi ishlari feminizmning rivojiga katta hissa qo‗shdi. Ushbu
yo‗nalishning maqsadi ayollarning turmush sifatini yaxshilashdan iborat
bo‗lgan.
33
Feminizm g‗oyalarining rivojlanishi natijasida fanga gender tengligi
tushunchasi kirib keldi. Gender tengligi mohiyatan
ayollar va erkaklar
teng huquqliligini ta‘minlashga qaratilgan faoliyat hisoblanadi. Gender
tengligiga oid hisob-kitoblarni amalga oshirish ilk bor Yevropa Ittifoqi
mamlakatlarida sodir bo‗ldi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
