Ijtimoiy reablitatsiya

1.7. M aktabdagi zo 'ravonlik
M aktabdagi zo'ravonlik —
bu bolalar orasida yoki o'qituvchilarni o'quvchilarga 
yoki ju d a kam uchrovchi xolat-o'quvchilami o'qituvchilarga nisbatan kuch 
ishlatuvchi zo'ravonlik turi. M aktabdagi zo'ravonlik emotsional va jism oniyga 
ajratiladi.
Em otsional zo'ravonlik jabrlanuvchida emotsional zo'riqishni yuzaga keltiradi, 
uni xo'rla ydi va o'z-o'ziga bo'lgan bahosini pasaytiradi. Emotsional zo'rlik turlari:
• boshqa bolalar oldida xaqoratlash, mashara qilish, laqab qo'yish, to'xtovsiz 
ogohlantirish, bahoning ob'ektiv emasligi, ustidan kulish va boshqalar;
• izolyasiya, jabrlanuvchi bilan muloqotdan bosh tortish (bola bilan 
o'ynashni rad qiladilar, bitta partada o'tirishni xoxlamaydilar, tug'ilgan 
kunlarga taklif qilmaydilar, ...);
Jism oniy zo'rlik ostida o'quvchiga nisbatan jismoniy kuch ishlatish natijasida 
jism oniy jar oh at olish ehtimoli mavjud xolat tushuniladi.
Jism oniy zo'rlikka-zarb bilan urish, kaltaklash, tarsaki tushirish, narsalarini 
olib qo'yish va buzish kabilar kiradi. Odatda emotsional va jism oniy zo'rlik 
birgalikda keladi.
Jabrlanuvchi istalgan bola bo'lishi mumkin, ammo odatda bunga kuchsizroq 
yoki boshqalardan ajralib turuvchilami tanlashadi. Bunga quyidagi bolalar tushib 
qoladi:
jism oniy yetishm ovchiligi mavjud bolalar - ochki taqadiganlar, qulog'i
past eshituvchilar yoki harakatida buzilishi borlar;
hulqi bilan ajralib turuvchi - kamgap yoki impulsiv hulqli bolalar;
tashqi ko'rinishi bilan ajralib turuvchi - sepkilli, qulog'i katta, oyog'i
qiyshiq, bosh shakli, tana og'irligi alohida bo'lgan bolalar;
ijtim oiy m alakalari yetarlicha rivojlanmaganlar;
maktab oldida qo'rquvi mavjudlar;
jam oa hayotida tajribasi yo'qlar (uy bolalari);
56

---

kasalliklari mavjud bolalar - epilepsiya, tutkanok, duduqlanish, enurez, 
enkoprez, nutq buzilishlari - dislaliya, disgrafiya, dileksiya, diskalkuliya 
va boshkalar...
intellekti past va ta'lim olishga qiynaluvchi bolalar.
Kelib chiqishi quyidagi oiladan bo'lgan bolalarda zo'ravon bo'lishga moyillik
kuchli:
1
.
Noto'liq oilalar;
2.
Onasi hayotga salbiy qarovchi oilalar;
3.
Hukmron va avtoritar oilalar;
4.
Nizoli oilaviy munosabatlari bilan ajralib turuvchi oilalar;
5.
Zo'rlikka genetik moyilligi bor oilalar.