|
Jamoatchilik nazoratini amalga oshirish yo’nalish va mexanizmlari.Sobiq ittifoq davrida katta avlod vakillariga yaxshi tanish bo‘lgan “Davlat nazorati”, “Xalq nazorati”, “Davlat inspeksiyasi”, “KGB”, “Partiya nazorati” singari tekshiruvlar orqali odamlarni qattiq siquvga olish siyosati amal qilar edi.
Sho‘rolar davrida davlat odamlarni yalpi tarzda o‘z nazorati ostida ushlab kelgan bo‘lsa, istiqlol tufayli odamlar, ya'ni, jamoatchilik davlatni o‘z nazoratiga olish imkoniyatiga ega bo‘ldi. Bu ijtimoiy holat mustaqillik davrida erishilgan eng muhim yutuqlarimizdan biridir.
Mamlakatimizda tinchlikni asrash, qadrlash va tinchlik uchun kurashish muhim umumilliy vazifalardan sanaladi. Tinchlik omilining ijtimoiy hayotimizdagi o‘rni va rolini qadriyat darajasida targ‘ib etish masalaning bir jihati bo‘lsa, uning ikkinchi jihati tinchlik uchun kurashish darajasining jamiyatning turli qatlamlari vakillari orasidagi holatini o‘rganib borish ham jamoatchilik nazorati vazifalardandir.
Yurtboshimiz ta'biri aytganda, “Ishlaydigan 1 ta, nazoratchi 2 ta bo‘lsa ish ketmaydi”. Yurtboshimiz jamoatchilik nazoratining saviyasi yuqori bo‘lishi kerakligi haqida to‘xtalib, bir usul o‘rniga ikkinchi yaxshiroq usulni joriy etish jarayonlarida jamoatchilikning nazorati ayniqsa, kerakligini alohida qayd etdilar. Shu boisdan ham hozirgi kunda jamoatchilik nazorati samaradorligini ta'minlash uchun “Ijtimoiy sherikchilik”, “Ommaviy axborot vositalari haqida”, “Jamoatchilik nazorati” ga doir yangi qonunlar qabul qilinayotgan muxim ahamiyatga egadir.
Jamoatchilik nazorati mohiyat e'tiboriga ko‘ra, davlat tashkilotlaridagi mutassadi shaxslar va rahbarlarning mas'uliyatni o‘z bo‘yniga ola olish holati qandayligini baholashni ifoda etadi: “Mas'uliyat uchun esa, deb ta'kidladi yurtboshimiz, - rahbarlarda dastavval yuksak malaka va chuqur javobgarlik hissi rivojlangan bo‘lishi kerak”.
Kuchli fuqarolik jamiyatining muhim jihatlaridan biri - odamlarning davlat tuzilmalari bilan o‘zaro aloqalari bevosita, ya'ni, individual yondoshuv tarzida emas, balki, bu munosabatlarning asosan bilvosita, ya'ni, jamoat tashkilotlari orqali amalga oshirilishidir. Istiqlol yillarida mamlakatimizda jamoat tuzilmalari tashkil etilishi jarayonlarini har tomonlama rag‘batlantirish, aholini imkon qadar ko‘proq korporativ asoslarda birlashuvini ta'minlash bilan birga, davlat tuzilmalarining faoliyati ustidan tizimli jamoat nazoratini yo‘lga qo‘yishdan iborat yalpi ijtimoiy harakatga ham asos solindi.
Ijtimoiy nazorat jarayonlari kishilariing o‘zaro jamoaviy birikuvlari, nodavlat tashkilotlar mavqyeining mustahkamlanishiga bevosita bog‘liq bo‘lganligi bois, mazkur harakatni quyidagi yo‘nalishlarda amalga oshirish maqsadga muvofiqdir:
1. Madaniyat va aholi dam olish markazlari aholi turli tabaqalari, ijtimoiy qatlamlar psixologiyasi va intilishlariga monand faol jamoatchilik nazoratini amalga oshiruvchi klublar, uyushmalarni tarkib toptirish.
2. Madaniyat muassasalarida o‘zbek xalqi mentalitetidagi jamoaviylik tabiatini inobatga olib, ma'raka-marosimi hamda to‘y tadbirlarini ixcham va tartibli o‘tkazishga yo‘naltirilgan jamoatchilik nazoratini kuchaytirish.
3. Yoshlar faolligini ta'minlovchi turli to‘garaklar faoliyatini aholining turar-joylari (mahalla, qishloq guzarlari), kasb – kor, mehnat faoliyatlari kechuvchi muassasalarda hamda madaniyat va aholi dam olish markazlarida, tashkil etish ishlarini jamoatchilik nazorati ostiga olish.
4. Aholining etnik-sulolaviy yoki mintaqaviy birlashuvlariga emas, balki ma'naviy ehtiyojlar, saviya, did, qiziqishlaridan iborat korporativ asoslarda uyushuvga intilishlarini yanada rag‘batlantirish.
5. Madaniyat va aholi dam olish markazlarida atrof-muhit va ekologiya himoyasi yuzasidan jamoatchilik nazoratini amalga oshiruvchi uyushma va to‘garaklarni tashkil etish muhim ahamiyatga egadir.
Prezidentimizning jamoatchilik nazorati konsepsiyasidan ayni chog‘da aholining ishlab chiqarish, ta'lim va boshqa tuzilmalari bilan qamrab olinmagan qatlamlari orasida ham amalga oshiriluvchi ishlarni ham faollashtirishni ko‘zda tutadi. Shu boisdan ham jamoatchilik nazorati kansepsiyasi nafaqat davlat tuzilmalari ishini, balki o‘zgarayotgan makon va zamon jarayonlari mahsuli bo‘lgan jamiyat tarkibini ham doimiy e'tiborda tutib borishni kun tartibiga qo‘yadi.
Jamoatchilik nazorati ayni chog‘da mavjud nodavlat tashkilotlar, jamg‘armalar, partiyalar ishlarining ham samaradorlik darajalarini muntazam ravishda orttirishga da'vat beradi. Ma'lumki, bugungi kunda mamlakatimizda 4 ta partiya, “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakati, ko‘plab nodavlat notijorat tashkilotlar va jamg‘armalar faoliyat yuritmoqda. Mazkur jamoat tashkilotlari ham nodavlat institutlar sifatida muayyan faoliyatlarni amalga oshirayotgan bo‘lsada, ularning aksariyati asosan o‘zining ijtimoiy negiziga, o‘z qatlamlari, xayrixohlari manfaatlarini ifoda etishga e'tibor qaratadi. Tabiiyki, partiyalarning hokimiyatga intilishlari nechog‘li tabiiy hol bo‘lsa, joriy, kundalik va muntazam faoliyatlarda o‘z firqadoshlari qiziqishlari, maqsad va intilishlari, turmush tarzi, manfaatlarining eng tayinli ifodachisi bo‘lishi ham shunchalik zarurdir. Zero, inson maqsad va manfaatlari mushtarakligi negizida o‘z hayotini tashkil etadi. Xalqimizning o‘z tomiriga ko‘proq tayanishga bo‘lgan kuchli maylini inobatga olish, mentalitet xususiyatlaridan kelib chiqib ish tutish nodavlat tashkilotlar samaradorligini ta'minlashi shubhasizdir. Binobarin, jamoat nazoratining ijtimoiy kuchi fuqarolik institutlarining davlat va jamiyat hayotiga ko‘rsatadigan ta'sir darajasining nechog‘li ekanligiga bevosita bog‘liqdir.
Prezidentimiz I.A.Karimov tomonidan xalqimizning bunyodkorlik faoliyatlarini ulug‘ mo‘ljallar yo‘liga effektiv yo‘naltirish borasida qilinayotgan sa'y-harakatlari negizida ana shunday maqsadlar mujassamdir. “Bunday tadbirlarning asosiy maqsadi, - deb ta'kidladi Yurtboshimiz, — avvalo jamoatchiligimiz, keng ommaning faolligini oshirish va shu bilan birga ularning davlatimiz va jamiyatimizni boshqarish masalasiga ko‘proq jalb etishdir, desak ayni haqiqat bo‘ladi”.
Do'stlaringiz bilan baham: |
