«ijtimoiy-madaniy faoliyat» kafedrasi «ijtimoiy madaniy faoliyat tarixi va nazariyasi» fanidan

Buyuk sharq allomalarining jamoatchilik nazorati borasidagi qarashlari.Jamoatchilik nazorati konsepsiyasi xalqimiz tarixida asrlar mobaynida erishilishi mushkul bo‘lgan orzu, ideal bo‘lib kelgan. Forobiy “Fozil odamlar shahri” asarida ijtimoiy nazoratga erishish yuqori madaniyat, faqat ilm-fan, ma'rifat darajalariga ega bo‘lgan orif jamoalargagina nasib etadi, ma'rifatga ega bo‘lmagan xalqlar esa, hukm bilan boshqarilishga moyil bo‘ladilar, deb ta'kidlaydi. Ulug‘ Xitoy mutafakkiri Konfutsiy ham aholini ahloq, madaniyat, ma'rifat bilan tarbiyalash, bir so‘z bilan aytganda jamiyatda jamoatchilik nazorati yo‘lga qo‘yilsa, mamlakatdagi tinchlik, ijtimoiy barqarorlik mustahkam bo‘ladi deydi: “Raiyat amru farmonlar bilan idora qilinib, jazo choralari bilan tizginlab turilsa, garchi xalq faqat jinoyat sodir etishdan vaqtincha forig‘ bo‘lsalar-da, jinoyatning isnod ekanini his qilmaydilar. Axloqiy me'yorlar bilan idora qilinib, adab-taomil (ma'rifat) bilan tiyib turilsagina raiyat halol va or-nomusli bo‘libgina qolmay, balki o‘zini o‘nglab ham olgay”. (Konfutsii “Muhokama va bayon” T., yangi asr avlodi 2013 y., 56-bet.). Demak jamoatchilik nazorati nafaqat odamlarni jamiyat talablari asosida mu'tadil yashab yurishlarini ta'minlaydi, balki, ularning hayot sifatlarini yaxshilash, o‘zlarini o‘nglab olish imkoniyatlarini ham oshiradi.

Abu Mansur al-Moturudiy ham inson shaxsi ma'naviyati va mavqyeini turli ijtimoiy-siyosiy, kerak bo‘lsa, diniy tazyiqlardan himoya qiluvchi jamoaviylik zarurligiii asoslab, bu jamoaviylikka o‘zaro kelishuv negizida erishish mumkinligini orzu qilib, xalq tinchligi, totuvligi va taraqqiyoti faqat odamlararo murosa muvozanati yuzaga kelgandagina amalga oshishini bashorat qilgan edi.

Ulug‘ bobomiz bashorat qilgan ana shu murosaviy muvozanat holatlariga istiqlolning o‘tgan murakkab yillari mobaynida erishganimiz ulug‘ saodatlardan sanaladi.

Buyuk mutafakkirlar Forobiy, Beruniy, Bobur, Alisher Navoiy asarlarida o‘sha davr davlat boshqaruvi, voqyelik hamda holatlar tahlilida avval ijobiy jihatlar, erishilgan yutuqlar e'tirof etilib, so‘ngra muvafaqqiyatlarni rivojlantirish yo‘lidagi muammo va kamchiliklarni ob'ektiv hamda ratsional tarzda, bir so‘z bilan aytganda, muammolarni odamlarga maqbul tarzda hal etish yo‘lida ish tutish an'anasiga asos solishgan. Aynan ana shunday yondoshuv milliy-madaniy qadriyatlarimizni asrash xalqimiz mentalitetiga sodiqlik hamda voqyelik barqarorligini, tinchlikni ta'minlash imkoniyatlarini kengaytirgan.