Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni modellashtirish va prognozlash

Tizimli yondashuv
murakkab iqtisodiy tizimlardagi hajmli va sifatli bo‘lishi 
mumkin bulgan jarayonlar o‘tishini o‘rganishni nazarda tutadi. Ular iqtisodiy 
pronozlashda katta rol o‘ynaydi. Hodisaning har bir ko‘rinishi tizim sifatida 
olinishi mumkin. Bu degani ular o‘zaro bog‘liq qator funksiyalar, afzalliklarni 

---

18 
ta’minlovchi bir-biri bilan bog‘liq qismlardan iborat. Bu afzallik va funksiyalarni 
bilgan holda o‘rganilayotgan ob’ektning harakatini oldindan bilish mumkin. 
1.4.2.
 
Prognozlashning ekspertlar usuli 
Tizimli yondashuv tizimning umumiy maqsadini aniqlashdan va hamma 
sistemalar osti faoliyatini maqsadga erishishdan chetlashtiruvchi har bir 
yechimning ishlab chiqilishi va asoslanishiga asoslanuvchi siyosiy fikrlash 
ko‘rinishini anglatadi. Bunda berilgan tizim boshqa bir katta tizimning bir qismi 
sifatida qaraladi, uning rivojlanish maqsadi bu tizimning rivojlanish maqsadlari 
bilan bog‘lanadi. 
Strukturaviy yondashuv
prognozlash ob’ektlarida izlanish katta rol 
o‘ynaydi. Strukturaviy yondashuvda izlanish ob’ekti o‘zi tarkibidagi elementlar va 
ularning o‘zaro harakatida ko‘rib chiqiladi. Bu esa o‘rganilayotgan ob’ekt haqidagi 
tasavvurni kengaytirishga imkon beradi. 
Tizimli - tarkibiy
yondashuvi bir tomondan, tizimni dinamik rivojlanayotgan 
bir butunlik sifatida qarashni ko‘zda tutsa, ikkinchi tomondan, tizimning o‘zaro 
harakatdagi strukturaviy elementlariga bo‘linishidir, chunki haqiqatda har bir 
tarkibiy element boshqa hamma elementlarga qanday ta’sir etsa, butun tizimga 
ham shunday ta’sir etadi. Bu bilan tizim elementlari aloqasining qonuniyligini 
ochish imkoni paydo bo‘ladi.
Ekspertizaning individual metodi xar bir ekspert bilan personal ish olib boradi 
va boshqa fikrlar bilan maslahatlashib ekspert hulosasi beriladi.
Shunday qilib iqtisodiyot murakkab tizim bo‘lib yaxlitlik, iyerarxik, 
ehtimollik, xususiyatlarga ega va shu sharoitda boshqariladi. Aytib o‘tilgan 
xususiyatlarni e’tiborga olgan holda prognozlashtirish usullarini klassifikatsiyasi 
tuzilgan. 
Bashoratlash usullari 2 katta guruhga bo‘linadi