8
- rahbar statistik metodlar bo`yicha bilimga ega bo`lishi, bu bilan o`z xodimiga
o’rgatib
doimo yordam ko`rsata olishi;
- rahbar o`z xodimiga ishini eng yaxshi bajarishda yordam berishi;
- zamonaviy o`qitish metodlari bilan xodimlarni o`qitish rejalari bo`lishi;
- mahsulotni jarayonni tekshirish bilan boshqarish (statistik nazorat kartalarini
o`rnatish);
- darajalar o`rtasidagi muloqat to`siqlarini olib tashlash;
- muammolarni tub sababini o`rganish va bartaraf qilish;
- sifat to`garaklarida komanda
bo’lib
ishlash.
Barcha yuqoridagilar printsiplarni qo`llash Yaponiyada ishlab chiqarish texnologiyasi
takomillashuvi va mahsulot sifatini o`sishiga, shuningdek g’arb kompaniyalarni bozorda siqib
chiqarishga olib keldi.
1980 yillarga kelib “T
P
S” printsiplari
Toyota va Yaponiyadan tashqariga chiqdi.
Buning natijasida 1982 yil Toyota va GM Amerika Qo`shma Shtatlarida qo`shma korxona
«NUMMI» tashkil etdi va «Qancha mahsulot ko`p bo`lsa, shuncha yaxshi» shiori «Barcha
resurslar yarimi bilan o`sha sifat va o`sha hajmda mahsulot» shioriga almashtirildi.
GM korporatsiyasi bazasi ushbu Toyota va Suzuki
filosofiya g’oyani keng yoyish
uchun 1996 yilda GM ning GMS (Global Manufacturing System
–
GMS) kontseptsiya
yaratildi. GMS tizimi nafaqat GM ning Toyota va Suzuki filosofiyasi qismi edi. GMS
kontseptsiyasi ishlab chiqarish boshqarish tizimi GM korporatsiyasini Yagona tizim;
Yagona til; Yagona tushuncha asosida yaratilgan bo`lib, u 5 ta printsipni
ya’ni
xodimlarni
jalb etish, standartlashtirish, biriktirilgan sifat, buyurtmani qisqa vaqtda yetkazish va doimiy
takomillashtirish printsiplarni o`z ichiga oladi.
9
1-MAVZU. LEAN ISHLAB CHIQARISH TARIXI, VOSITALARI VA USULLARI.
Reja:
1.1. Lean nima.
1.2. Lean ishlab chiqarish tarixi.
1.3. Tejamkor ishlab chiqarish vositalari.
1.4. Tejamkor ishlab chiqarish usullari.
Bugungi kunda yurtimizda amalga oshirilayotgan islohotlar asosida ishlab chiqarishni
kengaytirish, samarali yo`nalishlarini aniqlash va raqobatbardosh mahsulotlar ishlab
chiqarish muhim ahamiyatga ega. Zamonaviy ishlab chiqarishning bozor munosabatlari bilan
uzviyligini ta’minlashdan ko`zlangan asosiy maqsad –
ishlab chiqarilayotgan
mahsulotlarning sifatli bo`lishi, bozor talablariga javob berishi va bozor munosabatlari
sharoitida raqobatlasha olishidan iboratdir.
Hozirgi kunda zamonaviy ishlab chiqarishni tashkil etishning asosi bo`lib hizmat
qilayotgan “Lean production” ya’ni “Tejamkor ishlab chiqarish” boshqaruv tizimi
Respublikamizning barcha ishlab chiqarish korxonalarida tadbiq qilinilib kelinmoqda.
Lean inglizcha so`z bo`lib “ixcham” degan ma’noni anglatadi.
Lean maqsadi ko`p
mahsulot ishlab chiqarish emas, aksincha kam mahsulot ya’ni kerakli mahsulot ishlab
chiqarish. Bunda ozgina mahsulot aniqrog’i kerakli mahsulot ishlab ch
iqarib, istemolchi
talabidan ortiqcha mahsulot ishlab chiqarmaslik.
Tejamkor ishlab chiqarish mahsulotni ishlab chiqarishni boshqarishda, operatsiyada,
ta’minlovchi va mijozlarni o`rtasidagi o`zaro munosabatlarida, istemolchi talabi bilan
mahsulotni aniq vaqtda tayyorlashda va kam miqdorda nuqsonli mahsulotlarni to`g’rilashda,
ommaviy ishlab chiqarish texnologiyasida tayyorlanadigan korxona tizimidir. Bu bilan
mehnat sarfi, maydon, mablag’ va vaqtni kamaytiradi. Ikkinchi jahon urushidan key
in Toyota
kompaniyasi Tejamkor ishlab chiqarish tizimiga asos solgan.
Tеjamkor ishlab chiqrish
usullarining tarixiga nazar soladigan bo`lsak, bu tizim 20 asr
50-60-
yillarida Yaponiya vujudga kеlgan. Dastlab bu zamonaviy boshqaruv usuli boshqa
davlatlarga
tarqalmagan faqat shu mamlakatda rivojlangan. Yaponiyadan Amеrikaga yuqori
tеxnologiyali va yuqori sifatli mahsulotlar kеla boshlagan paytdan (asosan mashinalar va
tеlеvizorlar) boshlab, butun dunyoga tеjamkor ishlab chiqarish usuli 35
-40 yildan so`ng 20-
asrning 80-
yillarida kirib kеlgan. Davr o`tishi bilan tеjamkor ishlab chiqarish usullari G’arb
mamlakatlariga, xususan O`zbеkistonga xam kirib kеldi.
Tеjamkor ishlab chiqarish kontsеptsiyasi
ning asoschisi 1950-yillarda Tayota ishlab
chiqarish tizimini yaratgan olim Tayiti Ono hisoblanadi.
Amеrikalik mutaxassislar ushbu tizimni
o`rganishgan va
“lean production
1
” (lean
manufacturing) nomlashgan, 1988 yilda
“lean”
tеrmini Massachusеts tеxnologiya instituti
ilmiy xodimi Djon Krafchik tomonidan kiritilgan.
Lean production, lean manufacturing
—
ingliz tilida lean
— ozg’in, xushbichim,
yog’siz; keyinchalik «tejamkor» deb tarjima qilindi, oldingi variantda «kelishgan»,
«yumshoq», «tejamkor, tirishqoq, g’amxo`r» so`zlarini uchratgansiz, hozirgi variantlarda
ham «lean» uchrab turadi. Toyota tomonidan ishlab chiqilgan bo`lib, asosiy maqsadi
Do'stlaringiz bilan baham: 
