“Ijtimoiy fanlar”kafedrasi

Shaxsning individual xususiyatlariga – temperament, xarakter va qobiliyatni kiritish 
mumkin. 
Temperament 
– (lot. «temperamentum» - aralashma) 
inson psixikasining individual 
jihatdan o`ziga xos, 
shaxs faoliyati va xulqining dinamik, ya’ni o`zgaruvchan va emotsional-
hissiy tomonlarini xarakterlovchi xususiyatlar
majmuidir. 
 
Shaxsning individual xususiyatlari uning tug’ma, biologik xususiyatlariga bog`liq. 
Chunki aslida bir tomondan shaxs ijtimoiy mavjudot bo`lsa, ikkinchi tomondan biologik - 
yaxlitlik, tug`ma sifatlarni o`z ichiga olgan individ hamdir. 
1.
 
Temperamentning 
psixologik tavsifi va temperament
turlariga psixologik 
xarakteristika. 

---

YAngi Zellandiyada bo‘lib o‘tgan tadqiqotlarning birida 900ta odamning hayoti 
kuzatildi. Bu o‘tkazilgan tadqiqotlarda shuni aniqlashdiki, ruhan faol va impulsiv 3 yoshli 
bolalar 21 yoshida yanada agressiv, urushqoq bo‘lib voyaga etgan. Sust 3 yoshli bolalar esa18 
yoshdan keyin yanada ehtiyotkor va qat’iatsiz bo‘lib o‘sgan. Yillar davomida jur’atsiz. Sust 
bolalar o‘zlarini erkin tutishni o‘rganishadi, lekin dadil va jur’atli bolalarning hammasiyam 
uyatchang va tortinchoq bo‘lavermaydi.
96
 
54-rasm 
Temperament hayotiy voqealar va 
vaziyatlarni, 
jamiyatdagi 
ijtimoiy 
guruhlarni «yaxshi - yomon», «ahamiyatli 
- 
ahamiyatsiz» 
me’zonlari 
asosida 
ajratishga 
imkon 
berib, 
bunda 
temperament 
odamning 
ijtimoiy 
obyektlarga 
nisbatan 
«sezgirligini» 
tarbiyalaydi, professional mahorat va kasb 
malakasining oshib borishiga yordam 
beradi. 
Temperament xususiyatlari aslida - tug`ma hisoblansada, shaxsga bevosita aloqador va 
anglanadigan bo`lgani uchun ham ma’lum ma’noda dinamik ko`rinishda bo`ladi. Shu bois, har 
bir temperament xususiyatlarini va uning shaxs tizimiga aloqasini bilish va shunga yarasha 
xulosalar chiqarish kerak. 
Temperament haqida ta’limot ilk bora yunon tabibi Gippokrat (eramizdan avvalgi 460 – 
356 yillarda) tomonidan yaratilgan bo`lib, uning ta’limotiga asosan «temperament” tushunchasi 
paydo bo`lgan va temperament turlarining nomlari shu kunga qadar saqlanib qolgan. Gippokrat 
fikricha inson organizmida