“Ijtimoiy fanlar”kafedrasi

 
jadalligi
ularning miqdoriy tavsifidan iborat bo’lib, ta’sir qilayotgan 
qo’zg’atuvchining kuchi va retseptorning funktsional xolati bilan belgilanadi. 
Sezgilarning
 
davomiyligi
ularning vaqtinchalik tavsiflanishidan iborat bo’lib, sezgi 
a’zolarining funktsional xolati bilan, shuningdek, qo’zg’atuvchining ta’sir qilish vaqti hamda 
jadalligi bilan o’lchanadi. Qo’zg’atuvchi sezgi a’zosiga ta’sir qilishi bilan darhol sezgi hosil 
bo’lmaydi, balki u bir qancha daqiqadan keyin vujudga keladi.
Sezgilar uchun qo’zg’atuvchining
 
fazoviy lokalizatsiyasi
qo’zg’atuvchining fazoda o’rin 
egallashi bilan tavsiflanadi.
Distant, ya’ni masofa retseptori tomonidan amalga oshiriladigan fazoviy analiz 
qo’zg’atuvchining fazodagi o’rni haqida ma’lumot beradi. Kontakt sezgilar: taktil, og’riq, maza 
badanning qo’zg’atuvchi ta’sir qilayotgan joyi bilan bog’liqdir. Bunda og’riq sezgilarining 
lokalizatsiyasi, ya’ni badanda joylashgan o’rni, taktil sezgilarga qaraganda badanga anchagina 
tarqalgan bo’lib, ular unchalik aniqlik darajasiga ega emas. Sezgilar bilan bog’liq hodisalar 
mavjud va ular turli xolatda o’z ifodasini topadi. 
Kishining hayoti va faoliyatida sezgilarning roli juda katta, negaki, ular bizning olam 
haqidagi va o’zimiz to’g’rimizdagi bilimlarimiz manbai hisoblanadi. 
Psixologiya fanida uchta katta guruhga ajratilgan sezgilar mavjud: 
eksterioretseptiv; 

---

proprioretseptiv; 
interioretseptiv. Ular o’z navbatida quyidagi 
sezgi turlariga
bo’linadi. 
Ko’rish sezgilari.
Inson tomonidan rang va yorug’likni sezish ko’rish sezgilari tarkibiga 
kirib, uning organi - ko’z hisoblanib, u ko’z soqqasi va undan chiqib keladigan ko’ruv 
nervlaridan tashkil topgan. 
Insonning hayoti va faoliyatida kurish sezgilarining roli benihoya katta. Ko’rish 
hodisasini vujudga keltiruvchi fizik sabab har xil uzunlikda bo’lgan elektromagnit tulqinlaridir.
Odamning ko’zi 390 millimikrondan 800 millimikrongacha uzun elektromagnit tulqinlari 
taassurotini seza oladi. Ko’z murakkab tuzilgan sezgi a’zosi bo’lib, u ko’z kosasida joylashgan 
va maxsus ko’z mushaklari yordami bilan har tomonga burila oladi. Ko’zimizga ko’rinadigan har 
bir narsaning o’ziga xos rangi bor. Faqat juda tiniq narsalarning rangi yo’q, shuning uchun ham 
ular ko’zga ko’rinmaydi.
42-rasm