Ииршишнивп ■l/fl w eb-dizflyn ■

Freymlar tuzish
Siz internetdan foydalanish jarayoniaa freymlar ishlatilgan web- 
sahifani ko‘rgansiz.
Aytaylik, bu sahifa uchta freymdan iborat ustunlarga b o i in -
gan. C h ap u stu n d a jo ylashgan freym da navigatsion m en y u , 
yuqoridan o bngdagisida reklama va o ‘ngdan pastdagi freymda esa 
web-sahifa asosiy m atni o 4rin oladi. Chap ustunda joylashgan 
havolalarga bosish bilan havolalar hujjati o‘ngdan pastda joylashgan 
freymda ochiladi.
135

---

Ushbu freymlar q o ‘llanilgan sahifaning um um iy tuzilishini 
ko‘rib chiqsak:
- freymlar tuzilishini belgilovchi ochuvchi 
teg (freymset);
— birinchi freym;
- ikkinchi freym;
- freymsetni yopuvchi teg.
Sxemada ko'rinib turganidek, har gal tegi 
yordamida freymlar tuzilishini belgilash lozim. Shundan so‘ng 
bevosita freymlar tegiga navbat keladi.
Oxirgi navbatda < /F R A M E S E T > freym set yopuvchi teg 
yoziladi.
Freymlar
Xullas, freymlar bilan ko‘rsatilgan oddiy misolni kolrib chiqamiz. 
Ishni boshlashdan oldin oddiy H TM L formatida ikkita hujjat 
yarating.
Birinchi hujjatga «Freym -1» ikkinchisiga esa «Freym-2» deb 
yozing va ularni frem l.H T M L va firem2.HTML deb nomlang. Bu 
ikkita fayllar bizning misolimizda ikki freymlar uchun asosiy manba 
bo‘lib xizmat qiladi. Endi esa H TM L formatida keyingi hujjatni 
varating.


< T IT L E >freym lar< /T IT L E >
< /H E A D >

< FRAM E N A M E=left S R C = fram el.H T M L >
 
< /F R A M E S E T >
< N O F R A M E S >
Sizning brauzeringiz freymlarni tushunmaydi. 
< /N O F R A M E S >
< /H T M L >
Demak, siz ham o ‘zingizning birinchi sahifangizni freymlar 
yordamida yaratdingiz. Endi shu yaratgan sahifangizni frameset. 
HTM L deb nomlab, oldin yaratilgan fram el.H T M L va frame2.
136

---

H T M L favllar turgan papkada saqlang va fram eset.HTM L faylini 
o ‘z brauzeringizda oching.
Birinchi navbatda, e’tibor bergan bo‘lsangiz, H T M L formatidagi 
freymlardan iborat sahifada tegi mavjud emas. Bu esa 
juda muhimdir. Agar siz tegini ishlatsangiz, u holda 
h a m m a < F R A M E S E T > va < F R A M E > teglari b rau zerin g iz 
to m o n id a n o ‘chiriladi. U n d an tashqari, < N O F R A M E S > tegi 
shunday holatga m o ‘ljallanganki, bu holatda sizning brauzeringiz 
freymlarni qoilab-quvvatlamaydi.
Savol va topshiriqlar
1. HTML nima?
2. Teg nima ?
3. Brauzer dasturi nima? Qanday brauzer dasturlarini bifasiz'■
4. H T M L-hujjatning asosiy strukturasini tushnntirib bering.
5. H T M L tilida rasm qo'vish tegi va uning atributlarini tushuntiring.
6. H T M L tilida ja d v a l qo'yish tegi va uning atributlarini tushuntiring.
7. 
H T M L tilida havola qo'yish tegi va uning atributlarini tushuntiring.

---

VI BOB
«FRONT PAGE» DASTURIDA WEB-SAHIFALAR
YARATISH
6.1. Front Page dasturi bilan tanishuv
FrontPage dasturi web-sahifalar, web-saytlar va web-uzellar 
yaratishga moijallangan professional dastur hisoblanadi.
Microsoft Office 2007 da FrontPage dasturi o'rniga Microsoft 
Expression Web kiritilgan. Microsoft Office 2010 paketida esa 
FrontPage dasturi o ‘rniga Microsoft Office SharePoint Designer 
kiritilgan [55, 62].
FrontPage dasturining versiyalari:
1995 - Microsoft Front Page 1.1;
1997 — FrontPage 97 (2-versiya);
1997 — FrontPage Express 2.0;
1998 — Macintosh uchun Microsoft Front Page;
1998 — FrontPage 98 (3-versiya);
1999 — FrontPage 2000 (9-versiya)
2001 — Microsoft FrontPage 2002 (10-versiya);
2003 — Microsoft Office FrontPage 2003 (1 1-versiya).
FrontPage muharririda masterlar mavjud bulib, ular yordamida 
tezkorlik bilan web-sahifa va shuningdek web-saytlarning tizim- 
langan va dizaynga ega shablonlari yordamida web-sayt, web- 
sahifalar va w eb -u zellar yaratish m um kin. U n d an tash q ari, 
FrontPage yordamida web-sahifa va web-saytlarni bo‘sh sahifa va 
bo‘sh web-uzellar asosida yaratish mumkin.
FrontPage 2003 amaliy dasturi - bu tezkorlik bilan sayt 
yaratishga m o ija lla n g a n vizual H T M L -m u h arrir hisoblanadi. 
H T M L tili w eb -m u h itid a g i asosiy d asturiy til h iso b lan ad i. 
FrontPage yordam ida saytning strukturasini yaratish, sahifani 
formatlash, interfaol vositalar bilan toidirish va internet tarm o- 
g ‘idan serverga fayllarni yuklash mumkin.
Front Page yordamida sayt yaratish uchun H T M L ni o ‘rga- 
nishga zarurat qolmaydi. FrontPage dasturida kerakli web — sahifaga
138

---

matnni kiritish, kerakli joyga rasmni joylashtiriladi, xolos. Front 
Page dasturi yordamida turli effektlar yaratish ham mumkin. 
Odatda, bunday effektlarni yaratish uchun skriptlar yoki D H TM L 
dasturlaridan foydalaniladi.
Sayt yoki web-uzel — bu web-sahifalar va fayllarni maqsadli 
b o g ia n g a n majmuidir. FrontPage dasturida m asterlar mavjud 
b o lib , ular yangi yaratilgan web-sahifa asosida sayt, shablonlar 
yoki uzellar yaratish im konini beradi. FrontPage dasturining 
masteri va shablonlari turli tipdagi saytlarni yaratish imkonini 
beradi.
Har bir saytda asosiy yoki uy sahifasi deb nomlangan bitta 
sahifa mavjud boiadi. Uy sahifasi — birinchi web-sahifa bu saytga 
tashrif buyuruvchi birinchi duch keladigan sahifa hisoblanadi. 
Navigatsiya va giperhavolalarni q o lla g a n holda foydalanuvchi 
saytning boshqa sahifalariga o iis h i mumkin boiadi.
Odatda, sayt web-serverda — kompyuterda joylashgan boiadi. 
Bu kompyuter sayt tashrif buyuruvchilarini web-sahifaga bog‘lanish 
(tashrif buyurish) imkonini beradi.
B u n d an tashqari, F ro n tP ag e foydalanuvchi kom pyuteridagi 
fayllar tizim i orqali bevosita sayt yaratish im konini beradi. 
Sayt ta y y o r b o T g a n d a n keyin esa W eb -serv erd a uni n ash r 
qilinadi.
6.2. FrontPage amaliy dastur asosiy oynasi
FrontPage (Пуск > Программы > FrontPage) dasturini ishga 
tushirgandan keyin ekranda dastur oynasi paydo b o ia d i. Unda 
yangi (yan_sah_l.htm) sahifa tasvirlanadi. Masalalar maydonida 
Приступая к работе paneli joylashgan.
FrontPage amaliy dasturi oynasi quyidagi qismlardan tarkib 
topgan: sarlavha qatori, menyu qatori, tahrirlash va formatlash 
uskunalar panellari, teglarni tez tanlash tugmasi (teglarni tahrirlash 
va kiritish uchun), sahifani tanlash vkladkasi yorliqlari (sahifalar 
o'rtasida o ‘tish uchun), ishchi oyna, qaysiki unda yangi sahifa 
ifodalanadi, chizish panellari, ko‘rish rejimlari tugmasi, 56 kbit/s 
tezlikda sahifani yuklash uchun kutiladigan vaqt indikatori, sahifa 
olcham lari indikatori, masalalar maydoni (6.1-rasm).
139

---

lanuvchi tugmalar va Gif-animatsiyalarni kiritish mumkin. Biroq 
tasvirlar bilan ishlashda ularning hajmi va formatiga e’tibor berish 
kerak. Hozirgi paytda internetga joylashtirilayotgan deyarli barcha 
sahifalarda ishlatilayotgan tasvirlar formati *.JPEG yoki *.GIF ni 
tashkil etadi. Bunga asosiy sabab, bu formatdagi tasvirlar hajmi 
juda kichik. Bu formatdagi tasvirlar ishlatilganda web-sahifa hajmi 
ortib'ketmaydi va sizning web-sahifangizdan foydalanuvchi sahifani 
internetda ochilishini uzoq vaqt kutmaydi. Agar siz web-sahifani 
bezashda boshqa formatdagi tasvirlardan foydalansangiz, lining 
hajmi ortib ketadi va undan foydalanuvchilarga sahifani ochishda 
m uam m olar keltirib chiqaradi. W eb-sahifani bezatishda uning 
dizayniga * .G IF formatdagi tasvirlardan foydalaning. Boshqa 
maqsadlarda *.JPEG dan foydalanishingiz mumkin.
<1MG>