Iii. Yangi mavzu bayoni

I.P. Pavlov analizatorlar deb atagan (79-rasm). Shunday qilib, analiza­torlar atrof-muhitda va organizmda sodir bo‘ladigan hodisalarni qabul qilib, tahlil qilishga ixtisoslashgan nerv tuzilmalaridan iborat. Ichki analizatorlar organizm ichki muhiti, muvozanat saqlash, tayanch-harakat apparati, qon bosimini nazorat qiladi. Mar- kaziy nerv sistemasi analizatorlar orqali organizmda va undan tashqarida yuz bera- yotgan jarayonlar haqida aniq axborot oladi. Ana shu asosda organlar va to'qimalarga buyruq beradi.

I.P. Pavlov analizatorlar deb atagan (79-rasm). Shunday qilib, analiza­torlar atrof-muhitda va organizmda sodir bo‘ladigan hodisalarni qabul qilib, tahlil qilishga ixtisoslashgan nerv tuzilmalaridan iborat. Ichki analizatorlar organizm ichki muhiti, muvozanat saqlash, tayanch-harakat apparati, qon bosimini nazorat qiladi. Mar- kaziy nerv sistemasi analizatorlar orqali organizmda va undan tashqarida yuz bera- yotgan jarayonlar haqida aniq axborot oladi. Ana shu asosda organlar va to'qimalarga buyruq beradi.

Bosh miya yarimsharlari po'stloq qismida analizatorlaming oliy markazlari joylashgan.

Masalan, ensa zonasida ko‘rish, tepada - teri orqali sezish, chakkada - eshitish markazlari bor. Bosh miya katta yarimsharlari po‘stlog‘idagi assotsiativ zonalar barcha analizatorlami o‘zaro bog‘lab turadi. Sezgi organlaridan chiqadigan nerv yo'llari orqa miya, bosh miya stvoli va oraliq miyada kesishib, kontakt (tutashuv) hosil qiladi. Barcha analizatorlar funksional jihatdan o‘zaro chambarchas bog‘langan. Shu tufayli tashqi muhitda yuz berayotgan hodisalar to‘g‘risida umumlashgan yaxlit tasawur hosil qilamiz. Masalan, osmonda bulut paydo bo'lishi (ko‘rish analizatori), havoning sovishi (teri analizatori), momaqaldiroq gumburlashidan (eshitish analizatori) tezda yomg‘ir yog‘ishi to‘g‘risida xulosa chiqaramiz, yomg‘ir yog‘ishini kutib o‘tirmasdan, o‘zimizni panaga olamiz.

Masalan, ensa zonasida ko‘rish, tepada - teri orqali sezish, chakkada - eshitish markazlari bor. Bosh miya katta yarimsharlari po‘stlog‘idagi assotsiativ zonalar barcha analizatorlami o‘zaro bog‘lab turadi. Sezgi organlaridan chiqadigan nerv yo'llari orqa miya, bosh miya stvoli va oraliq miyada kesishib, kontakt (tutashuv) hosil qiladi. Barcha analizatorlar funksional jihatdan o‘zaro chambarchas bog‘langan. Shu tufayli tashqi muhitda yuz berayotgan hodisalar to‘g‘risida umumlashgan yaxlit tasawur hosil qilamiz. Masalan, osmonda bulut paydo bo'lishi (ko‘rish analizatori), havoning sovishi (teri analizatori), momaqaldiroq gumburlashidan (eshitish analizatori) tezda yomg‘ir yog‘ishi to‘g‘risida xulosa chiqaramiz, yomg‘ir yog‘ishini kutib o‘tirmasdan, o‘zimizni panaga olamiz.

Analizatorlardan birining funksiyasi buzilganida boshqalarining sezgirligi kuchayadi. Masalan, ko‘zi ojiz odam boshqalarga nisbatan yaxshiroq eshitadi, harorat va bosimga sezgirroq bo‘ladi, U qog'ozga o‘yib yozilgan harflarni bemalol o‘qiydi, qog‘oz pullarning qiymatini aniq aytib beradi, har qanday odamni oyoq tovushidan tanib oladi.

Analizatorlardan birining funksiyasi buzilganida boshqalarining sezgirligi kuchayadi. Masalan, ko‘zi ojiz odam boshqalarga nisbatan yaxshiroq eshitadi, harorat va bosimga sezgirroq bo‘ladi, U qog'ozga o‘yib yozilgan harflarni bemalol o‘qiydi, qog‘oz pullarning qiymatini aniq aytib beradi, har qanday odamni oyoq tovushidan tanib oladi.

E’tiboringiz uchun rahmat

E’tiboringiz uchun rahmat