Iii qism. Musiqa asarlari tahlili 1-mavzu. Musiqiy shakl va uning umumiy asoslari

4.Opera asarini tashkil etadigan shakl va janrlar. Opera tarkibiga kiradigan shakliga kо‘ra mustaqil musiqiy nomerlar orasida ariya yetakchi о‘rin tutadi.
Ariyada qatnashchi-shaxsning asosiy tavsifi va qahramonni xarakterlaydigan asosiy musiqiy mavzu materiali beriladi.
Ariya tuzilishi turlicha: ikki qismli, uch qismli, rondo bо‘lishi mumkin. Istisno tarzida sonata shaklidagi ariya ham uchrab turadi. Masalan, Glinkaning «Ruslan va Lyudmila» operasida Ruslan ariyasi.
Ikkinchi darajali personajlar boshqa shakllar (ariozo, ro­mans, qо‘shiq) yordamida xarakterlab berilishi mumkin.
Ariozo ariyadan mazmuni va hajmiga kо‘ra farq qiladi. U qatnashchi– shaxsning qaysidir hodisa bilan bog‘liq qisman tavsifini ifoda etadi.
Ariozoda qahramonning qaysidir personajga munosabati yoki uning ma’lum hodisaga reaksiyasi aks etadi. Ariozo hamma vaqt harakatning qaysidir sharoiti bilan bog‘liq bо‘ladi (Lenskiyning «Men Sizni sevaman, Olga» ariozosi). Ariozo kо‘pincha uch qismli tuzilishga ega bо‘ladi.
Ariyetta— kichik ariY. Ariyettalar uch qismli, ikki qismli va bir qismli shakllarda yoziladi.
Qahramonlarni xarakterlaydigan boshqa opera janrlari: kavatina, ro­mans, ballada, serenada, kansona turlicha mazmun va vazifaga ega bо‘lishi mumkin.
Ballada – bayon qilishning darak xarakteri bilan bog‘liq bо‘lib, unga kupletlilik xos.
Kavatina, romans, serenada mazmuni, odatda, qahramonning lirik kechinmalari bо‘lib, ular kо‘pincha uch qismlidir.
Ansamblllar. Operada ishtirokchilar soniga kо‘ra duet, trio, kvartet deb nomlanadigan solistlar ansambli uchun pyesalar muhim ahamiyatga ega.
«Rozilik» va «kelishmovchilik» duetlari farqlanadi.