Iii-kurs V- semestr

Shaxsiy rivojlanishga oid Erikson nazariyasining qisqacha mazmuni

Onalik tushunchasi mavzusi yoritilganda "rivojlangan psixologiya nuqtai-nazarida ota-ona bo’lishning ahamiyati" haqida yoritilgan edi, Freyd nazariyasi faqat bolalik davri bilan chegaralangan, Erikson nazariyasi bo’yicha esa, shaxsning rivojlanishi inson hayotini ohirigacha davom etadi. Erikson nazariyasi bo’yicha, har bir bosqich o’ziga xos ziddiyatlar bilan kechadi, ularni ijobiy bartaraf etilganda keyingi bosqichga hotirjam o’tiladi. Inson hayotining 8ta bosqichi quyidagi jadval ko’rinishida yoritilgan:


Erikson bo’yicha shaxsni rivojlanish bosqichlari

Rivoj-lanish bos- qichi	Ruhiy ijtimoiy vazifalar va krizis	Asosiy hislat shahsning yashash qobiliyati	Nufuzli ahamiyatga ega bo’lgan shahs	Muhim ahamiyatga ega ijtimoiy komponentlar	Ruhiy Ijtimoiy modallik
I.	Ishonch ishonchsizlik	Istak (umidlar)	Ona	Ochiq kenglik	Erishish teskari burilish
II.	Erkinlik jur’atsizlik	Niyat	Ota-ona	Qonun va qoidalar	Dalda (madad,) Pasayish
III.	Tashabbuskorlik aybdorlik hissi	Maqsad	Oila asosi	Ko’rinish timsoli	Kashf etish (talab qilmoq) (kashf etmoq…..) (qiziqish)
IV.	Mohirlik noraso	Foydalilik (qobiliyat)	Qo’shnilar va maktab	(Tamoil)	Predmet (narsa) (yaratish natijaga erishish)
V.	Shahsni Identifikatsiyasi Roller chalkashligi	vafodorlik	Do’stlar davrasi peshqadamlik	Mafkura Istiqbol	Tabiiy harakatlar (yoki teskarisi) O’zaro ta’sir
VI.	Yaqinlik Yolg’izlik	Oshiqlik	Dostlik, sevgi, bellashuv ishdagi hamkorlik	Ko’makla-shish va bellashuv	Begonalar orasida o’zini yo’qotish va toppish
VII.	Insonparvarlik o’z-o’ziga singishi	G’amho’rlik (bog’liqlik)	Uy ishlaridagi birgalikdagi tirishqoqlik	Ilm olishni va urf-odatlarni davom ettirish	Mavjudlikni asoslash Parvarishlash
VIII.	Butunlik ilojsizlik	Donolik Mening avlodim	Inson nasli	Mulohaza- korlik	O’z hayotini qabul qilish O’z hayotidan ilojsizlik

2. Jinsiy erkinlikning rivojlanish bosqichlari.
Insonlar bir-biriga yordam berib yashaydilar, har bir inson bir bosqichdan boshqa bosqichga o’tganda, atrofdagi insonlarga yordam berishi yoki ta'sir ko’rsatishi mumkin.
Jinsiy rivojlanish birdaniga shakllanib qolmay, balki tug’ilgandan boshlab bosqichma-bosqich, sekin asta rivojlanib boradi.
Buning uchun avvalo jismoniy erkinlikka, ruhiy erkinlikka, kundalik hayotdagi erkinlikka va ijtimoiy mustaqillikka erishib, keyinchalik jinsiy erkinlikka erishiladi va bu o’z o’rnida har tomonlama erkinlikni egallashga yordam beradi.
Erkinlikni rivojlanish bosqichlari

Yuqoridagi sxemada rivojlanish bosqichlarining piramidasi ko’rsatilgan. Eng pastki bosqich jismoniy erkinlik, kattalashgan sari u keyingi bosqichga o’tadi. Eng ohirgi bosqich jinsiy erkinlik bosqichi bo’lib, u hamma rivojlanish bosqichlarini qamrab oladi. Agar jinsiy erkinlik bosqichi boshqa bosqichlardan pastda joylashsa, ayollar va erkaklar o’rtasidagi muammolar osonlik bilan kelib chiqar edi.

3. Ayol hayoti davrlarida jinsning rivojlanishi va vazifalari.
1) Embrional va erta bolalik davrida seksual hususiyatlar
I- Ona qorni ichidagi davri

• 
  Homilaning ona qorni ichidagi davri
  

Homilaning ona qorni ichidagi davrining seksual hususiyatlari, biologik jinsni bo’linishi bosqichida, ya'ni o’g’il yoki qiz bolaning tashqi va ichki jinsiy a'zolarini shakllanish jarayoni bilan xarakterlanadi.
Organizmda tuxum hujayra urug’langanda o’g’il yoki qiz bola jinsi belgilanadi, tug’ilgandan so’ng inson shu jins bilan yashaydi. Shuning uchun, inson hayotida, bu davrning seksual hususiyatlari va muammolari katta ahamiyat kasb etadi.

• 
  Jinsiy tafovutning asosiy nisbati
  

Inson umrini tabiiy tug’ma jinsda o’tkazadi, ammo ba'zi hollarda jinsiy farqlanishda nuqsonlar uchraydi (germofroditizm). Bunday hollarda asosiy qo’llaniladigan choralar jarrohlik yoki gormonal davo o’tkazishdan iborat.