Iii bob. Yarimo’tkazgich moddalar

3.1. Yarimo’tkazgichli moddalar turlari 

 

Yarimo’tkazgichli  moddalarni  shu  yarimo’tkazgichlarni  tashkil  etgan 

atomlarning  kimyoviy  bog’lanishi  va  kristall  tuzilishi  jihatidan  quyidagi  asosiy 

turlarga ajratish mumkin. 

1.  Elementar  yarimo’tkazgichlar.  Kristall  panjarasi  atom  bog’lanishli 

yarimo’tkazgichlarga germaniy, kremniy, qo’ng’ir qalay, olmos, selen, oltingugurt 

---

 

 

70 

va tellurlar kiradi. Ular bir element atomlaridan tuzilgani uchun elementar (sodda) 

yarimo’tkazgichlar deyiladi. 

2.  Binar  birikmalardan  iborat  yarimo’tkazgichlar.  Bu  guruhlarga  juda  ko’p 

moddalar kiradi: 

I va  VII guruh elementlaridan tashkil topgan birikmalar: NaCl, KCl, AgCl 

(bu ion bog’lanishli kristallardir). 

III    va    V  guruh  elementlaridan  tashkil topgan  birikmalar:  InSb, InP, InAs, 

GaSb,  GaP,  GaAs,  AlSb,  AlP,  AlAs  (bu  kristallarda  kovalent  bog’lanish  asosiy 

bo’lib qolmay, balki qisman ionli bog’lanish ham bo’ladi), 

II  va    VI guruh  elementlaridan  tashkil  topgan  birikmalar:  ZnS,  CdS, HgSe, 

ZnSe, ZnTe, ZnO, MgO (bu kristallarda ion bog’lanish kuchli bo’ladi) 

IV va VI  guruh elementlaridan tashkil topgan birikmalar: PbS, PbSe, PbTl. 

IV  va  IV    guruh  elementlaridan  tashkil  topgan  birikmalar:  SiC, SiGe, SiSn 

(bu kristallarda kovalent bog’lanish mavjud). 

3.  Suyuq  yarimo’tkazgichlarga  natriy  va  kaliyning  ammiakdagi  eritmalari, 

kremniyli suyuq polimerlar (polisiloksanlar)  kiradi. 

Hozirgi  vaqtda  yuqorida  keltirilgan  yarimo’tkazgich  moddalardan  tashqari 

uchta  va  to’rtta  element  atomlaridan  tarkib  topgan  yarimo’tkazgich  birikmalari 

mavjud. Bularga HgPS

2

, CdP

2

S

4

, ZnSnP

2

, TlInS

2

, TlGaSe

2

, CdGaAs

2

, CdGeSbAs, 

SiTlGeAs, TlGaSSe, CuInGaS

2

, TlInGaTe.  

 

  

Yuqoridagi yarimo’tkazgichlarning asosiy turlari orasida amaliy ahamiyatga 

ega  bo’lgan  yarimo’tkazgichlar  asosan  kristall  holda  uchraydi  va  bunday 

yarimo’tkazgichlar  qatoriga  hozirgi  vaqtda  kremniy,  germaniy  va  selen 

elementlarini ko’rsatish mumkin.