Ii-qism: elektromagnetizmdan laboratoriya ishlari to’plami

Sinov savollari

1. 
   O’tkazgichning qarshiligi issiqlik ta’sirida nima sababdan o’zgaradi?
   
2. 
   O’tkazgichning qarshiligi hamma metallarda nima uchun bir xil emas?
   
3. 
   O’tkazgich solishtirma qarshiligining temperaturaga bog’liqlik formulasini yozing.
   
4. 
   O’tkazghich qarshiligi qachon nolga teng bo’ladi?
   
5. 
   Qarshilikning termik koeffitsienti nimaga teng?
   
6. 
   O’tkazgich solishtirma qarshiligining fizik ma’nosi qanday?
   
7. 
   Bunday hodisadan qayerda foydalaniladi?
   
8. 
   Ishni bajarish tartibini tushuntiring.
   
9. 
   Ishga xulosa qiling.
   

9. 
   TOKLAR REZONANSINI O’RGANISH
   

Ishning maqsadi: 1. Chiziqli tarmoqlangan elektr zanjirini o’rganish. 2. Tajriba asosida toklar rezonansining asosiy xususiyatlarini tekshirish.
Kerakli asbob va materiallar: 3ta va 5A li o’zgaruvchan t voltmetri; fazametr; 100 mkf sig’imli kondensator 20 m sig’imli kondensator; Drossel g’altagi; bir qutbli rubilni o’zgaruchan tok manbai (127V)
Nazariy qism
Aktiv R induktivlik L va sig’mi C qarshiliklar umumiy kuchlanish ostida deb faraz qilaylik. Zanjirning qismlaridagi kuchlanish sinusoidal bo’lgani sababli birinchi tarmoqdagi tok

Tok kuchlanishdan faza bo’yicha burchakka orqada qoladi (1- rasm), bu burchak tangensi

1-rasm
G’altakdagi tokning aktiv tashkil etuvchisi I_a1=I₁cosφ reaktiv tashkil etuvchisi esa I_p1=I₁sinφ₁ bo’ladi.
Ikkinchi parallel tarmoqdagi tok
_{ }
Bu tok faza bo’yicha kuchlanishdan 90⁰ ilgari ketadi.
Umumiy tokning kuchlanishdan siljish burchagini uning tangensi orqali topish mumkin :

Tok I_L>I_C bo’lganda kuchlanishdan φ₁ borchakka orqada qolishi yoki I_L>I_C bo’lganda ilgari ketishi va nihoyat I_L=L_C kuchlanish bolan bir fazada o’zgarishi mumkin (1-6 rasm) I_L>I_C hol bajarilgan elektr zanjirida toklar rezanansi sodir bo’ladi.

Rezonanas paytidagi umumiy tok:
Toklar rezonansi vaqtida zanjirning tarmoqlangan qismida tok minimal qiymatga erishgani uchun ulovchi simlarda quvvat isrof bo’lishi ham minimal bo’ladi. Tarmoqni tok bilan ta’minlovchi o’zgaruvchan tok gneratori uchun φ=0 yoki cos φ=1 bo’lganda qulay sharoit yaratadfi. Aktiv va induktiv qarshiliklarga ega bo’lgan zanjirga kondensator ulanishi cos φ ni oshiradi.
C sig’imi kondensatorni aktiv qarshiligi etiborga olinmaydigan darajada kichik bo’lgan induktivlik bilan parallel ulansa (RC), gneratorning kuchlanishi butunlay induktivlik va C sig’imli tarmoqlariga uzatiladi.
Induktivlik tarmog’idagi tok:
Induktivlik L ni va sig’im C ni shunday tayyorlaymizki, bunda I_Lva I_C toklar teng bo’lsin, ya’ni:

Bundan quyidagilarni aniqlaymiz:
Bu chastotalar xususiy yoki rezonanis chastoalar deyiladi. Sig’im zanjirda I_C tok U kuchlanishdan faza jihatdan 90^º oldida bo’ladi, induktivlik zanjirda esa I_L tok U kuchlanishdan faza jihatdan 90^º orqada qoladi. I_C va I_L toklarning qiymati teng va yo’nalish d qarama-qarshi bo’lgani uchun zanjirning tarmoqlangan qismida I tok nolga teng bo’ladi.
formuladan toklar rezonansining sharti kuchlar rezonansi shartiga o’xshashligi ko’rinib turibdi. Zanjirning tarmoqlangan qismiga to’la rezonans vaqtida tok nolga teng bo’gani uchun parallel ulangan induktivlik va sig’imi birgalikdagi to’la qarshiligi cheksiz katta qiymatga teng bo’ladi.